Trung Đông đang rơi vào tình thế hết sức nguy hiểm khi Israel xác nhận đã tiêu diệt Fuad Shukr, chỉ huy cấp cao nhất của phong trào Hezbollah trong vụ không kích ở thủ đô Beirut của Lebanon vào tối 30-7, và thủ lĩnh phong trào Hồi giáo Hamas Ismail Haniyeh bị ám sát tại thủ đô Tehran của Iran ngày 31-7.

Thủ lĩnh chính trị của Hamas Ismail Haniyeh (trái) gặp Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian hôm 30-7.

“Cánh tay phải” của thủ lĩnh Hezbollah

Theo Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), ông Shukr đã thiệt mạng trong cuộc tấn công ở vùng ngoại ô phía Nam Beirut, vốn là thành trì của Hezbollah. Israel cáo buộc ông Shkur là người chỉ đạo vụ tập kích vào thị trấn Majdal Shams do Israel kiểm soát ở Cao nguyên Golan hôm 27-7.

Tuy nhiên, Hezbollah tuyên bố ông Shukr sống sót sau vụ tấn công và phủ nhận trách nhiệm về vụ tập kích chết người trên Cao nguyên Golan.

Ông Shukr là “cánh tay phải” của Tổng Thư ký Hezbollah Hassan Nasrallah và cố vấn trong các chiến dịch quân sự. Vai trò của Fuad Shukr trong các diễn biến lịch sử quan trọng đã khiến ông trở thành mục tiêu chính của các cơ quan thực thi pháp luật và tình báo quốc tế. Một trong những cuộc tấn công khét tiếng nhất của ông Shukr buộc Washington treo thưởng cho những người bắt được là vụ đánh bom doanh trại lính thủy đánh bộ Mỹ tại Beirut vào năm 1983, làm chết 241 quân nhân.

Do vai trò tích cực trong các hoạt động bạo lực, ông Shukr đã bị Bộ Ngoại giao Mỹ liệt vào danh sách “Khủng bố toàn cầu” từ năm 2019. Chương trình Phần thưởng vì công lý của Mỹ đã treo giải thưởng lên đến 5 triệu USD cho người cung cấp thông tin về nơi ở của ông ta.

Bất kể số phận của nhân vật số 2 của Hezbollah ra sao, cuộc không kích vừa rồi là hành động leo thang nghiêm trọng nhất của Israel kể từ khi giao tranh giữa hai bên nổ ra vào tháng 10 năm ngoái.

Tờ Israel Hayom nhận định số phận của ông Shukr hậu không kích sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ trả đũa của Hezbollah.

Nếu ông này còn sống, phản ứng của Hezbollah dự kiến ​​sẽ ít dữ dội hơn và nguy cơ xảy ra chiến tranh toàn diện là không cao. Khi đó, Hezbollah có thể mở rộng phạm vi tấn công, nhằm gây thương vong và không dừng lại ở việc chỉ đánh phá các tài sản của IDF.

Trong trường hợp ông Shukr thiệt mạng, có 3 tình huống chính có thể xảy ra.

Tình huống 1: Một cuộc tấn công bằng tên lửa vào thành phố Tel-Aviv. Theo tính logic của thủ lĩnh Nasrallah trong chiến tranh, Hezbollah sẽ tìm cách trả đũa Israel theo kiểu “mạng đền mạng”. Do Israel có ưu thế về công nghệ và tình báo, Hezbollah không thể loại bỏ một nhân vật cấp cao của quốc gia Do Thái trong một cuộc tấn công tên lửa. Thay vào đó, nhóm có thể sẽ trút tên lửa vào “trái tim” của Israel, Tel Aviv, theo cách tương xứng với đòn tập kích của Israel vào Beirut.

Tình huống 2: Chiến tranh toàn diện. Cho đến nay, logic chỉ đạo của Hezbollah trong cuộc chiến là làm suy yếu Israel để hỗ trợ phong trào Hamas và nhóm Thánh chiến Hồi giáo ở Dải Gaza. Nếu ông Nasrallah và giới lãnh đạo Iran cảm thấy đã đến lúc phải tiến hành chiến tranh toàn diện mà sẽ gây tổn thất nặng nề cho Israel, Hezbollah sẽ phát động cuộc tấn công bằng tên lửa hạng nặng, liên quan kế hoạch “Chinh phục Galilee”. Theo kế hoạch này, Hezbollah sẽ chỉ đạo hàng ngàn chiến binh thuộc lực lượng đặc nhiệm Radwan tinh nhuệ của mình xâm nhập Israel nhằm chiếm một dải lãnh thổ của nước láng giềng, như ông Nasrallah đã cam kết từ năm 2014.

Tình huống 3: Một cuộc tấn công dữ dội: Hezbollah có thể chọn thực hiện cuộc tấn công quyết liệt bao gồm mở rộng phạm vi hỏa lực và sử dụng tên lửa chính xác để gây thiệt hại nhiều nhất có thể cho Israel.

Hiện trường vụ không kích ở phía Nam Beirut và chỉ huy Fuad Shukr của Hezbollah (ảnh nhỏ). Ảnh: AP

Bước leo thang cho chiến tranh tổng lực

Trong khi vụ sát hại chỉ huy cấp cao của Hezbollah còn căng thẳng, thủ lĩnh chính trị của Hamas Ismail Haniyeh lại bị ám sát trong vụ không kích tại Tehran vào sáng 31-7, dấy lên nỗi lo lớn hơn về một cuộc chiến tổng lực lại khu vực. Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) xác nhận nhân vật này thiệt mạng vài giờ sau khi dự lễ tuyên thệ nhậm chức tổng thống của ông Masoud Pezeshkian.

Được bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo cấp cao của Hamas vào năm 2017, ông Haniyeh di chuyển giữa Thổ Nhĩ Kỳ và thủ đô Doha của Qatar, né các lệnh hạn chế đi lại ở Gaza và cho phép ông giữ vai trò nhà đàm phán trong các cuộc thương thuyết ngừng bắn với Israel hoặc đàm phán với đồng minh Iran. Cái chết của nhà lãnh đạo 62 tuổi này gây tổn thất nặng nề cho Hamas, bởi ông là nhân vật được công chúng Palestine biết đến nhiều nhất.

Trong thông cáo, Hamas cáo buộc Israel ra tay sát hại ông Haniyeh, trong khi phía Iran đang tiến hành điều tra vụ việc. Israel chưa phản hồi cáo buộc của Hamas, dù Tel Aviv xác nhận đã tiêu diệt chỉ huy cấp cao của Hezbollah. Musa Abu Marzouk, thành viên cấp cao của Hamas, tuyên bố cái chết của ông Haniyeh sẽ không trôi qua vô nghĩa. Hiện chưa rõ vai trò thật sự của ông Haniyeh trong tiến trình đàm phán hòa bình giữa Israel và Hamas. Trước ông Haniyeh, Israel cũng đã sát hại Saleh Al Arouri, thủ lĩnh chính trị số 2 của Hamas, trong một cuộc không kích nhằm vào Beirut hồi tháng 1 năm nay.