Báo chí Cách mạng Việt Nam trải qua hành trình 97 năm đầy vẻ vang và tự hào. Bao thế hệ người làm báo, dù thời chiến tranh hay hòa bình, đã dốc sức cống hiến, góp phần vào công cuộc bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. Triển lãm "Đứng lên và Cất tiếng" đang diễn ra tại Di tích quốc gia Nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội) kể lại một phần trong sử vàng của Báo chí Cách mạng Việt Nam.

Trang bìa một số báo "Sinh hoạt" do các tù nhân chính trị bị giam ở Nhà tù Côn Đảo thực hiện.

Trưng bày gồm 2 phần nội dung: "Tiếng nói dân tộc" và "Vì nước dấn thân, vì dân cất tiếng".

Phần "Tiếng nói dân tộc" điểm lại những mốc son lịch sử trên chặng đường 97 năm hình thành và phát triển của Báo chí Cách mạng Việt Nam. Ngay từ gần trăm năm trước, nhiều tờ báo cách mạng đã ra đời, cổ vũ phong trào cách mạng, mang thông tin đến với bạn đọc, tôn vinh cái đẹp, tìm dẹp cái xấu trong xã hội.

Trưng bày khiến người xem lâng lâng niềm tự hào qua câu chuyện làm báo nơi lao tù của các nhà báo, chiến sĩ cách mạng. Trong nhà giam, các nhà báo vẫn kiên trung, sáng ngời lý tưởng cách mạng, dùng ngòi bút làm vũ khí chính trị sắc bén. Đơn cử như tại Nhà tù Hỏa Lò, Chi bộ nhà tù đã ra hàng loạt tờ báo như Con đường chính, Đuốc Việt Nam, Lao tù... do các đồng chí Trường Chinh, Lê Duẩn, Trịnh Đình Cửu chấp bút và chỉ đạo, phát huy tác dụng rõ nét.

Những ai đã từng xúc động khi tham quan Bảo tàng Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu), nghe kể chuyện các chiến sĩ cách mạng làm báo trong chốn "địa ngục trần gian" sẽ lại một lần nữa rung động khi những câu chuyện ấy được kể trong trưng bày "Đứng lên và Cất tiếng". Khách tham quan được nghe kể về tờ Ý kiến chung, Phá ngục, Sinh hoạt, Văn nghệ, Rèn luyện, Quyết tâm, Tiến lên, Niềm tin... Những trang bìa do các nhà báo trong tù tự vẽ, những trang báo tự viết, rồi tự chép nhân bản để chuyền tay nhau. Theo tìm hiểu của chúng tôi tại Bảo tàng Côn Đảo, hầu như vật dụng làm báo đều được tự chế, trừ bút, giấy được gửi lén mua từ bên ngoài. Mực viết được các tù nhân chính trị tự chế bằng thuốc nhuộm đen, nước... Màu của tờ báo được sáng chế trong tình cảnh thiếu thốn: như màu đỏ, nâu là thuốc đỏ y tế, màu vàng là bột nghệ, màu xanh tạo từ lá khoai lang hoặc thuốc sát trùng... Từ đó, các nhà báo cách mạng còn sáng tạo, pha trộn ra nhiều màu khác.

Với phần "Vì nước dấn thân, vì dân cất tiếng", trưng bày khiến người xem xúc động về những câu chuyện các nhà báo chiến trường dũng cảm và dấn thân. Họ không ngại xông pha nơi bom rơi đạn nổ để phản ảnh những câu chuyện, hình ảnh chân thực về sự khốc liệt của cuộc chiến. Đó là các nhà báo, liệt sĩ: Trần Mai Ninh, Trần Kim Xuyến, Bùi Đình Túy, Lê Đình Dư, Tô Chức, Dương Xuân Quý, Phạm Thị Ngọc Huệ, Dương Thị Xuân Quý, Lương Nghĩa Dũng, Phạm Thị Kim Oanh… Điển hình như nhà báo, nhà văn, liệt sĩ thời kháng chiến chống Mỹ Dương Thị Xuân Quý (1941-1969). Bà theo học khóa báo chí do Ban Tuyên huấn Trung ương mở và làm phóng viên Báo Phụ Nữ Việt Nam. Bà tình nguyện vào chiến trường miền Nam chiến đấu và công tác; đến tháng 7-1968, bà vào nhận nhiệm vụ phóng viên tạp chí Văn nghệ Giải Phóng Trung Trung Bộ (Khu 5). Trong một trận càn quét ác liệt của địch tháng 3-1969, bà hy sinh tại Duy Xuyên, Quảng Nam. 

Và còn nhiều tấm gương nhà báo cách mạng anh dũng nữa, họ đã tô dày truyền thống Báo chí Cách mạng Việt Nam. Để thế hệ người làm báo hôm nay, tự hào và tiếp bước!

Bài, ảnh: DUY KHÔI