Trong 2 ngày 14 và 15-12, cuộc đàm phán nhằm tìm giải pháp cho xung đột ở Ukraine đã được tổ chức tại Văn phòng Thủ tướng Đức với sự tham gia của Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, Jared Kushner - con rể Tổng thống Donald Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Thư ký Hội đồng An ninh Rustem Umerov và Tổng tham mưu trưởng quân đội Andrey Gnatov. 

Phái đoàn Mỹ và Ukraine đàm phám tại thủ đô Berlin hôm 14-12. Ảnh: Reuters

Sau cuộc đàm phán kéo dài hơn 5 giờ hôm 14-12, ông Witkoff cho biết phái đoàn Mỹ và Ukraine đã đạt được “nhiều tiến triển”. Trên mạng xã hội X, ông Witkoff thông tin rằng hai bên thảo luận sâu rộng về kế hoạch hòa bình gồm 20 điểm, các vấn đề kinh tế và một số nội dung khác. 

Cuộc thảo luận diễn ra trong khuôn khổ các nỗ lực ngoại giao mới sau khi Mỹ đưa ra đề xuất hòa bình 28 điểm được cho có thể gây bất lợi cho Ukraine. Kế hoạch này sau đó được rút gọn còn 20 điểm sau khi tham vấn với các đại diện Ukraine và châu Âu.

Trước thềm diễn ra cuộc hội đàm, Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine đã từ bỏ tham vọng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để đổi lấy các đảm bảo an ninh từ phương Tây, coi đây là một thỏa hiệp nhằm chấm dứt xung đột với Nga.

“Ngay từ đầu, mong muốn của Ukraine là gia nhập NATO, bởi đây là đảm bảo an ninh thực sự. Tuy nhiên, một số đối tác tại Mỹ và châu Âu đã không ủng hộ hướng đi này. Do đó, các đảm bảo an ninh song phương giữa Ukraine và Mỹ, những cam kết tương tự như Điều 5 từ phía Mỹ, cùng với các đảm bảo an ninh từ các đồng minh châu Âu và các quốc gia khác như Canada, Nhật Bản, là cơ hội để ngăn chặn Nga. Và đó đã là một sự thỏa hiệp từ phía chúng tôi” - ông Zelensky phát biểu qua ứng dụng WhatsApp hôm 14-12.

Động thái trên đánh dấu sự thay đổi lớn trong lập trường của Ukraine, vốn lâu nay coi việc gia nhập NATO là lá chắn an ninh trước các mối đe dọa từ Nga. Bước đi này cũng đáp ứng một trong những mục tiêu chính trong chiến dịch quân sự của Mát-xcơ-va dù Kiev đến nay vẫn kiên quyết không nhượng bộ lãnh thổ. Được biết, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhiều lần yêu cầu Ukraine chính thức từ bỏ tham vọng gia nhập NATO; rút quân khỏi khoảng 10% vùng Donbass; yêu cầu Ukraine phải là một quốc gia trung lập và NATO không được phép đóng quân tại nước này.

Song, giới chuyên gia cho rằng động thái trên của Tổng thống Zelensky nhiều khả năng sẽ không tạo ra tác động đột phá đối với tiến trình đàm phán hòa bình mà nó chỉ mang tính biểu tượng. “Điều này gần như không làm thay đổi cục diện” - Justin Logan, Giám đốc chương trình nghiên cứu quốc phòng và chính sách đối ngoại tại Viện Cato, nhận định. Theo ông Logan, đây chủ yếu là nỗ lực nhằm thể hiện thiện chí và sự hợp lý của Ukraine trong bối cảnh đàm phán.

Cùng quan điểm, Andrew Michta, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học Florida, cho rằng tư cách thành viên NATO đối với Ukraine thực tế đã không khả thi trong một thời gian dài. Ông Michta thậm chí mô tả vấn đề Ukraine gia nhập NATO hiện nay không còn mang tính quyết định.

Trái lại, Brett Bruen, cựu cố vấn chính sách đối ngoại dưới thời Tổng thống Barack Obama, đánh giá sự nhượng bộ trên của Ukraine là cách để Tổng thống Zelensky cho thấy thiện chí sẵn sàng nhượng bộ vì hòa bình. Tuy vậy, ông Bruen cũng đặt câu hỏi về cái giá mà Ukraine nhận lại. “Vấn đề là ông Zelensky đã nhận được điều gì để đổi lấy việc rút lại một cam kết vốn được xem là gần như không thể lay chuyển trước người dân Ukraine” - ông Bruen nói.

Về yêu cầu nhượng bộ lãnh thổ, Tổng thống Zelensky cho biết ông sẵn sàng thảo luận về tương lai của khu vực Donbass mà Ukraine vẫn đang kiểm soát. Theo ông Zelensky, phương án công bằng nhất là bắt đầu đàm phán với Nga dựa trên giới tuyến hiện tại, chứ không phải việc rút quân cưỡng ép và nếu quân đội Ukraine rút khỏi khu vực này, Nga cũng phải đồng ý rút các lực lượng của mình. Ông Zelensky nhấn mạnh vấn đề này “rất nhạy cảm và gây nhiều tranh cãi”, bởi theo luật pháp Ukraine, Tổng thống không có quyền từ bỏ lãnh thổ và quyết định cuối cùng thuộc về người dân, có thể thông qua một cuộc trưng cầu dân ý.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)