Từ căng thẳng Mỹ - Trung Quốc cho tới xung đột Ukraine và cuộc chiến ở Dải Gaza hiện nay, rạn nứt trong ngoại giao quốc tế khiến thương mại toàn cầu vốn bất ổn càng thêm chia rẽ khi các nước tập trung vào những nhóm đối tác gần gũi về mặt chính trị.

Các quốc gia đang giao dịch với một nhóm ít đa dạng hơn trong bối cảnh chia rẽ về địa chính trị và lo ngại về an ninh kinh tế. Ảnh: Getty Images

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dự đoán, thương mại hàng hóa toàn cầu năm 2023 đạt mức tăng trưởng 0,8% - giảm mạnh so với dự báo 1,7% vào tháng 4. Nguyên nhân một phần do lạm phát cản trở kinh tế, bên cạnh sự thay đổi động lực thương mại toàn cầu. Cụ thể, trang tin Nikkei cho biết những mối lo ngại về an ninh kinh tế đang thúc đẩy nỗ lực định hình lại chuỗi cung ứng, tập trung vào những quốc gia và khu vực thân thiện. Sự phân mảnh có thể dẫn đến giá nguyên liệu cao hơn trong khi thu hẹp mạng lưới phân phối, gây sức ép lên kinh tế. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo, tình hình kéo dài sẽ làm giảm tới 7% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu.

Trong khi đó, báo cáo của Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) cho biết chỉ số đo lường sự đa dạng hóa của các đối tác thương mại đã giảm từ mức cơ bản 100 của năm ngoái xuống 94,2 trong 3 tháng đầu năm nay. Mặc dù khoảng cách địa lý không đổi, nhưng sự gần gũi về địa chính trị giữa các đối tác đã tăng 2,7%. Điều này cho thấy sự tái định hướng các dòng thương mại song phương, ưu tiên những quốc gia có chung giá trị chính trị. Kết quả của nó đang ảnh hưởng tới giao thương giữa các đối tác.

Đơn cử như Mỹ và Trung Quốc, giao dịch hai chiều chiếm 11,9% tổng thương mại hai nước trong quý 1, giảm 2,7 điểm so với cách đây hai năm. Kể từ khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine đầu năm 2022, Nga đã giảm 5,6% sự phụ thuộc thương mại vào Liên minh châu Âu (EU) trong khi tăng thị phần với Trung Quốc thêm 3,7%. Ngược lại, Úc và Đài Loan lần lượt giảm 2,2% và 2,7% sự phụ thuộc vào Trung Quốc đại lục. Nói với Hãng tin Reuters, Tổng Giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala cảnh báo thương mại toàn cầu sẽ còn bị ảnh hưởng nếu cuộc chiến giữa Israel và nhóm chiến binh Hamas lan rộng.

MAI QUYÊN