Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã chính thức đề nghị được ân xá trong phiên tòa xét xử ông về các cáo buộc tham nhũng. Trong trường hợp rất hiếm, thậm chí trước khi các thủ tục tố tụng kết thúc, Tổng thống Israel xem xét ban hành lệnh ân xá nếu điều này được xem là vì lợi ích công cộng.

Thủ tướng Netanyahu phát biểu trước Quốc hội Israel. Ảnh: AP

Trong lá thư gửi Tổng thống Isaac Herzog được công bố ngày 30-11, Thủ tướng Netanyahu viết rằng phiên tòa xét xử ông đã trở thành “tâm điểm của những tranh cãi gay gắt” và ông phải “chịu trách nhiệm rộng rãi trước công chúng, với sự hiểu biết về những hệ lụy tổng thể của các sự kiện này”.

Thủ tướng Netanyahu lập luận rằng lệnh ân xá sẽ giúp ông được tự do thúc đẩy lợi ích của Israel hiệu quả hơn. Ông Netanyahu không thừa nhận tội lỗi và cũng không sẵn sàng từ chức thủ tướng.

Thổi bùng tranh cãi chính trị

Yêu cầu này đánh dấu giai đoạn mới trong cuộc chiến pháp lý kéo dài nhiều năm của Thủ tướng Netanyahu. Ông là thủ tướng đương nhiệm đầu tiên trong lịch sử Israel phải đối mặt với truy tố hình sự, liên quan các tội danh hối lộ, gian lận và lạm dụng tín nhiệm.

Phiên tòa xét xử ông Netanyahu bắt đầu vào năm 2020 trong 3 vụ án riêng biệt. Trong vụ nghiêm trọng nhất, ông bị cáo buộc hối lộ, gian lận và lạm dụng tín nhiệm vì đã thúc đẩy các lợi ích trị giá hơn 250 triệu USD cho người bạn Shaul Elovitch, cổ đông kiểm soát công ty viễn thông Bezeq.

Phiên tòa đã bị hoãn bởi đại dịch COVID-19 và cuộc tấn công của Hamas vào năm 2023 rồi kéo theo xung đột ở Dải Gaza. Dự kiến phiên tòa ​​sẽ không đưa ra phán quyết trước năm 2026, trong khi ông Netanyahu cũng sẽ có quyền kháng cáo lên Tòa án Tối cao.

Nếu bị kết án, ông Netanyahu có thể phải đối mặt với mức án lên tới 10 năm tù vì tội danh hối lộ và 3 năm tù cho mỗi tội danh gian lận và lạm dụng tín nhiệm.

Tuy nhiên, chính khách kỳ cựu này nhiều lần tuyên bố ông vô tội, đồng thời lên án phiên tòa là một “cuộc săn phù thủy” mang động cơ chính trị.

Đề nghị ân xá của Thủ tướng Netanyahu gần như ngay lập tức thổi bùng tranh cãi chính trị. Các đồng minh của ông, trong đó có Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz, đã ủng hộ đề nghị, trong khi phe phản đối gọi đó sẽ là “đòn chí mạng đối với pháp quyền”.

Một yếu tố dẫn đến quyết định xin ân xá của ông Netanyahu là bức thư gần đây mà Tổng thống Mỹ Donald Trump gửi cho người đồng cấp Israel Herzog. Nội dung thư cho rằng lệnh ân xá có thể giúp Thủ tướng Netanyahu bình thường hóa quan hệ giữa Israel với các nước láng giềng.

“Cửa hẹp” cho ông Netanyahu?

Văn phòng Tổng thống Israel nhận thấy yêu cầu của ông Netanyahu là “đặc biệt”, với những hệ lụy đáng kể. Sau khi thu thập tất cả các ý kiến ​​liên quan, ông Herzog sẽ xem xét đề nghị này “một cách kỹ lưỡng, có trách nhiệm”.

Các Luật Cơ bản của Israel quy định Tổng thống là người duy nhất có quyền ban hành lệnh ân xá. Lệnh này thường chỉ được ban hành sau khi các thủ tục tố tụng kết thúc và bị cáo đã bị kết án.

Theo một bài phân tích gần đây của Viện Dân chủ Israel (IDI), yêu cầu ân xá không đồng nghĩa là thừa nhận tội lỗi và về mặt lý thuyết, Tổng thống Herzog có thể ân xá cho ông Netanyahu ngay cả trong quá trình xét xử.

Tuy nhiên, tác giả bài phân tích cũng lưu ý văn phòng tổng chưởng lý từ lâu đã chỉ đạo rằng việc xử lý các đề nghị ân xá trước khi kết án chỉ nên diễn ra “trong những trường hợp hiếm”.

Vào năm 1984, các thành viên cấp cao thuộc cơ quan tình báo nội địa Israel Shin Bet đã bắt và hành quyết 2 người Palestine nghi do gây ra vụ cướp bất thành một chiếc xe buýt chở 41 người. Sau khi nhận tội trong vụ này, các quan chức Shin Bet nhận được lệnh ân xá của Tổng thống Israel lúc đó là ông Chaim Herzog. Động thái này diễn ra trước khi các quan chức Shin Bet bị đem ra xét xử.

Bài viết trên IDI nhấn mạnh Tòa án Tối cao phán quyết rằng hành động can thiệp như thế của Tổng thống phải được áp dụng riêng cho những trường hợp “ngoại lệ”. “Ban hành lệnh ân xá trước khi kết án, trong khi các thủ tục pháp lý đang diễn ra, sẽ đe dọa pháp quyền và làm suy yếu nghiêm trọng nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật”, IDI viết.

HẠNH NGUYÊN (Theo Times of Israel, AP)