HẠNH NGUYÊN

Khi Nhật Bản đẩy mạnh công nghiệp quốc phòng nhằm phục vụ cho chương trình mở rộng quân sự lớn nhất kể từ Thế chiến thứ hai, một số thương hiệu nổi tiếng nhất nước này lại tỏ ra lưỡng lự đầu tư vào mảng sản xuất vũ khí.

Công ty Mitsubishi Heavy Industries trưng bày phương tiện không người lái lướt trên bề mặt tại triển lãm quốc phòng ở Nhật hôm 15-3.

Không có tập đoàn quốc phòng tầm cỡ

Năm ngoái, Nhật đã công bố ngân sách xây dựng quốc phòng trong 5 năm trị giá 315 tỉ USD, lớn nhất kể từ Thế chiến thứ hai, nhằm ngăn chặn Trung Quốc sử dụng vũ lực trên biển Hoa Ðông. Kế hoạch mở rộng quốc phòng của Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida xác định sản xuất quốc phòng là trụ cột quan trọng đối với an ninh quốc gia.

Thế nhưng Nhật lại không có các công ty quốc phòng tầm cỡ như Tập đoàn Lockheed Martin ở Mỹ hoặc BAE Systems của Anh. Thay vào đó, các công ty thương mại của Nhật chỉ có một cơ sở sản xuất vũ khí nhỏ nhằm phục vụ nhu cầu quốc phòng trong nước. Các công ty này nhiều thập niên qua đã âm thầm trang bị vũ khí cho Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (SDF).

Ðơn cử như hãng sản xuất máy điều hòa không khí Daikin có một bộ phận chế tạo vũ khí. Công ty Toshiba chuyên sản xuất hàng điện tử như máy in và cũng chế tạo pin cấp độ quân sự. Còn Tập đoàn Mitsubishi Electric, thương hiệu tủ lạnh và máy hút bụi nổi tiếng của Nhật, âm thầm sản xuất radar và tên lửa. Mitsubishi Heavy Industries, công ty quốc phòng lớn nhất Nhật Bản, đang phát triển các chiến đấu cơ và tên lửa tầm xa mới cho nước này để giúp đối phó Trung Quốc. Nhưng thật ra, các hợp đồng quân sự chỉ chiếm 1/10 trong doanh thu 29 tỉ USD của hãng này hồi năm ngoái. Phần lớn hoạt động kinh doanh của Mitsubishi Heavy Industries là linh kiện máy bay dân dụng, thiết bị điện và máy móc ở nhà máy.

Thế khó của các công ty thương mại

Ðáng nói, một phần quan trọng trong chiến lược mở rộng quân sự của Tokyo lại phụ thuộc vào việc thuyết phục các công ty như Toshiba, Mitsubishi Electric và Daikin đẩy mạnh sản xuất.

Theo các cuộc phỏng vấn của Hãng tin Reuters, 6 quan chức chính phủ và lãnh đạo các công ty thừa nhận việc tiếp tục hỗ trợ đang gây nhiều khó khăn cho chính các doanh nghiệp. Chính phủ Nhật đang soạn thảo dự luật, bao gồm nâng tỷ lệ lợi nhuận đối với các thương vụ khí tài quân sự từ vài phần trăm lên tới 15%. Tuy nhiên, một số công ty sợ rằng tiếp sức như thế vẫn chưa đủ.

Trong các cuộc họp riêng với Bộ Quốc phòng Nhật Bản năm ngoái, một số công ty đã nêu lên những lo ngại như tỷ lệ lợi nhuận thấp, rủi ro tài chính khi xây dựng các nhà máy sản xuất có thể bị bỏ hoang sau khi Tokyo hoàn thành kế hoạch mở rộng quân sự và các thương vụ vũ khí tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại cho hình ảnh thương hiệu.

Masahiko Arai, người đứng đầu bộ phận sản xuất hệ thống phòng thủ của Mitsubishi Electric, hoan nghênh các đề xuất của chính phủ và hy vọng rằng việc đóng góp vào “an toàn và an ninh” của Nhật sẽ có lợi cho công ty. Dù vậy, Arai cho biết mối quan tâm lớn nhất của ông là điều gì sẽ xảy ra sau khi quá trình xây dựng quân đội trong 5 năm của Nhật Bản kết thúc, đồng thời nói rằng các công ty khác “đang gặp rắc rối với rủi ro về danh tiếng”.

Một số công ty thậm chí giấu kín hoạt động sản xuất vũ khí của mình. Daikin nằm trong số đó. Trên website của công ty, Daikin không liệt kê các loại đạn pháo và súng cối mà họ sản xuất tại nhà máy Yodogawa ở Osaka, miền Tây Nhật Bản. Theo một quan chức giấu tên tại một nhà cung cấp quốc phòng lớn khác, việc liên quan trực tiếp đến các xung đột ở khu vực có thể không tốt cho hoạt động kinh doanh. “Rủi ro danh tiếng khiến chúng tôi lo lắng rất nhiều. Ðã có những lúc khách hàng Trung Quốc của chúng tôi tỏ ra khó chịu khi chủ đề phòng thủ được đưa ra”, quan chức này nói.

Bất chấp căng thẳng ngoại giao, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của Nhật Bản và là nơi đặt cơ sở sản xuất của nhiều công ty Nhật Bản.

Kết quả thăm dò dư luận công bố trong tháng này cho thấy dân chúng Nhật ngày càng ủng hộ việc xây dựng quân đội lớn hơn khi căng thẳng trong khu vực với Trung Quốc và Triều Tiên leo thang. Theo cuộc khảo sát đối với hơn 1.600 người, có 41,5% ý kiến muốn mở rộng SDF, tăng so với 29,1% ở lần khảo sát cách đây 5 năm.