Phong trào Hồi giáo Hamas cuối cùng đã chấp nhận kế hoạch hòa bình của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong bối cảnh họ bị dồn vào chân tường và có thể bị xóa sổ trước kế hoạch quân sự của Israel nhằm vào thành trì cuối cùng - thành phố Gaza với sự hậu thuẫn của Mỹ. 

Phó thủ lĩnh Khalil al-Hayya (giữa) dẫn đầu đoàn đàm phán của Hamas. Ảnh: Reuters

Bước đi trên cho thấy chiến dịch quân sự của Israel tại Dải Gaza từ 2 năm qua đã khiến Hamas suy yếu nghiêm trọng dù chưa bị xóa sổ hoàn toàn. Trước khi chiến sự bắt đầu tại Gaza vào ngày 8-10-2023 từ cuộc đột kích đẫm máu và bắt cóc con tin của Hamas ở miền Nam Israel, nhóm này có 25.000-30.000 chiến binh.

Biến đổi theo mô hình phi tập trung

Một cơ sở dữ liệu mật của Israel cho thấy tính đến tháng 5 năm nay, có 8.900 chiến binh của Hamas hoặc tổ chức đồng minh là Phong trào Thánh chiến Hồi giáo (PIJ) đã thiệt mạng. Điều này có nghĩa hơn 80% trong số 66.000 người chết ở Gaza là dân thường. Hầu hết các lãnh đạo cấp cao của nhóm đã bị sát hại.

Tổ chức Dự án Địa điểm Xung đột Vũ trang và Dữ liệu Sự kiện (ACLED) cho biết Hamas có thể đã tuyển thêm chiến binh trong 2 năm qua. Đầu năm nay, các quan chức tình báo Mỹ tin rằng Hamas đã tuyển mộ 10.000-15.000 tân binh.

Trên thực địa, Hamas đã thay đổi chiến thuật. Nhóm này hoạt động theo mô hình phi tập trung và ngày càng dựa vào chiến tranh du kích, đánh nhanh rút gọn và phục kích bằng chất nổ, thay vì giao tranh trực tiếp với binh sĩ Israel.

Số vụ tập kích tên lửa xuyên biên giới của Hamas vào Israel cũng đã giảm đáng kể. Phần lớn kho vũ khí của nhóm, đặc biệt là các loại vũ khí hạng nặng như tên lửa, đã bị phá hủy. 

Hamas cũng mất quyền kiểm soát gần như toàn bộ Dải Gaza. Họ còn đang phải đối mặt với cuộc cạnh tranh nội bộ, khi Israel cố tình tiếp sức cho các nhóm chống phá ở Gaza nhằm làm suy yếu Hamas. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu từng thừa nhận nước này hỗ trợ “Lực lượng Nhân dân” (PF), nhóm vũ trang có dính líu đến hoạt động tội phạm.

Nhưng nhiều nhà quan sát nhất trí rằng sẽ không thể loại bỏ hoàn toàn Hamas, mà chỉ có thể làm suy yếu năng lực quân sự của họ.

Khoảnh khắc giữa “lằn ranh sinh tử”

Từ hôm 5-10, các quan chức Hamas và Israel đã lần lượt đến Ai Cập để đàm phán gián tiếp về kế hoạch do Tổng thống Mỹ Trump công bố gần đây nhằm chấm dứt xung đột ở Gaza. Một thành viên cấp cao của Hamas cho biết phong trào này “rất mong muốn đạt thỏa thuận nhằm chấm dứt xung đột và ngay lập tức bắt đầu tiến trình trao đổi tù nhân phù hợp với tình hình thực tế trên thực địa”.

Kế hoạch 20 điểm của ông Trump yêu cầu ngừng bắn, thả con tin ở Gaza trong vòng 72 giờ sau khi các bên thống nhất thỏa thuận, giải giáp Hamas và quân đội Israel dần rút khỏi dải đất. Chính quyền chuyển tiếp hậu xung đột được giám sát bởi “Hội đồng Hòa bình”. Israel và Hamas đã nhất trí một số điểm trong kế hoạch này.

Các cuộc đàm phán trong ngày 6-10 tập trung vào cơ chế Hamas thả con tin để đổi lấy việc phóng thích 1.950 tù nhân Palestine, bao gồm 250 người đang thụ án chung thân. Hiện còn 48 con tin ở Gaza, trong đó 20 người vẫn còn sống.

“Chúng ta sẽ sớm biết liệu Hamas có nghiêm túc hay không thông qua tiến độ các cuộc đàm phán kỹ thuật về mặt hậu cần này”, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói hôm 5-10. Cùng ngày, Tổng thống Trump cho biết ông được thông báo rằng giai đoạn đầu tiên sẽ được hoàn thành trong tuần này.

Tuy nhiên, ông Rubio cũng lưu ý rằng các cuộc hòa đàm tại Ai Cập chưa đánh dấu sự kết thúc của cuộc chiến ở Gaza. “Vẫn còn một số việc phải làm. Bạn không thể thiết lập một cơ cấu quản lý không có Hamas ở Gaza chỉ trong 3 ngày”, Ngoại trưởng Mỹ phát biểu.

Viết trên mạng xã hội Truth Social ngày 5-10, Tổng thống Trump khẳng định Mỹ đã có “các cuộc trao đổi tích cực” với Hamas và nhiều quốc gia Arab, Hồi giáo và các nước khác nhằm chấm dứt xung đột và trao trả con tin. Ông kêu gọi các bên “hành động nhanh chóng” trong nỗ lực thiết lập hòa bình ở Trung Đông. Trước đó, trả lời phỏng vấn của đài CNN, ông Trump tuyên bố Hamas sẽ bị “xóa sổ hoàn toàn” nếu nhóm này tiếp tục níu kéo quyền lực tại Gaza. Tuy nhiên, vấn đề quan tâm hiện nay của dư luận là Hamas có chấp nhận giải giáp hay không, điều mà phong trào này luôn cự tuyệt.

HẠNH NGUYÊN (Theo DW, Reuters)