Năm ngoái, Mỹ chính thức mở cửa đại sứ quán mới ở Israel vốn chuyển từ Tel Aviv tới thành cổ Jerusalem. Trong khi sự việc tới nay chưa hết gây tranh cãi, Tổng thống Donald Trump lại vừa cho biết đã đến lúc Washington công nhận chủ quyền của Nhà nước Do Thái đối với Cao nguyên Golan.

Tổng thống Trump (phải) và Thủ tướng Netanyahu. Ảnh: Getty Images

Trên Twitter, Tổng thống Trump nói rằng sau 52 năm, đây là thời điểm Mỹ công nhận chủ quyền đầy đủ của Israel đối với Cao nguyên Golan mà theo ông là có tầm quan trọng về an ninh, chiến lược đối với quốc gia đồng minh cũng như sự ổn định khu vực. Cao nguyên Golan bị Israel chiếm đóng từ Syria trong chiến tranh Trung Đông 1967 và sáp nhập vào năm 1981, động thái đến nay vẫn không được Mỹ lẫn quốc tế công nhận. Gần đây, khu vực này trở thành mối quan tâm quân sự hàng đầu đối với Tel Aviv khi Syria dưới sự hậu thuẫn của Iran đã giành lại quyền kiểm soát một số vùng tranh chấp.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu từng thúc giục Washington công nhận chủ quyền của Tel Aviv đối với Cao nguyên Golan và đã nêu vấn đề này trong cuộc gặp đầu tiên với Tổng thống Trump tại Nhà Trắng hồi năm 2017. Hai nhà lãnh đạo có thể gặp lại vào tuần tới khi ông Netanyahu đến Washington dự hội nghị thường niên của nhóm vận động hành lang thân Israel tại Mỹ. Mặc dù ông Trump phủ nhận, nhưng các nhà phân tích coi tuyên bố của lãnh đạo Mỹ là hành động công khai hỗ trợ chiến dịch tái tranh cử của Thủ tướng Netanyahu - người đang vật lộn để duy trì quyền lực trước các cáo buộc hối lộ, lừa đảo trước thềm bầu cử vào ngày 9-4.

Hiện Nhà Trắng không chính thức xác nhận thông tin mà ông Trump đưa ra trên Twitter, nhưng giới quan sát dự đoán động thái như vậy sẽ đảo ngược sách lược của Mỹ tại Trung Đông sau hàng thập kỷ. Theo Reuters, quyết định trên được Washington tính toán từ trước khi báo cáo nhân quyền hàng năm của Bộ Ngoại giao Mỹ đã thay đổi phần mô tả Cao nguyên Golan từ bị “Israel chiếm đóng” thành “Israel kiểm soát”. Một quan chức cấp cao Mỹ tiết lộ Tổng thống Trump nhiều ngày qua đã thảo luận vấn đề này với Ngoại trưởng Mike Pompeo, Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton, con rể kiêm cố vấn cấp cao Nhà Trắng  Jared Kushner cùng đặc phái viên về Trung Đông Jason Greenblatt và đại sứ Mỹ tại Israel David Friedman. Trong động thái tăng cường liên minh với Tel Aviv, Ngoại trưởng Pompeo hôm 20-3 đã có chuyến thăm đầu tiên tới đại sứ quán mới của Mỹ tại Jerusalem. Ông cũng là quan chức cấp cao nhất của Mỹ cùng Thủ tướng Netanyahu đến thăm Bức tường phía Tây, điểm cầu nguyện linh thiêng của người Do Thái. Diễn biến này cho thấy Washington đang thừa nhận sự kiểm soát của Israel đối với vùng đất thánh của Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và Hồi giáo.

Phản đối khắp nơi

Chính phủ Syria ngày 22-3 đã chỉ trích phát biểu của ông chủ Nhà Trắng, đồng thời nêu rõ Damacus kiên quyết giành lại Cao nguyên Golan “bằng mọi biện pháp khả thi”. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Syria nhấn mạnh Tổng thống Trump đã cho thấy “sự thiên vị của Mỹ” đối với Israel. Còn theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Bahram Qasemi, tuyên bố của Tổng thống Trump về Cao nguyên Golan là “bất hợp pháp và không thể chấp nhận được”, đồng thời “không thể đảo ngược thực tế rằng vùng đất này thuộc về Syria”.

Trong một tuyên bố, Tổng thư ký Liên đoàn A-rập Ahmed Aboul Gheit khẳng định thông báo của Tổng thống Trump vượt quá khuôn khổ luật pháp quốc tế. Còn trên Twitter, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu khẳng định sự ủng hộ của Ankara đối với sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria và cho rằng việc Washington nỗ lực hợp pháp hóa “những hành vi bất hợp pháp” của Israel chỉ khiến bạo lực khu vực tiếp tục leo thang.

Cựu quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ và hiện là Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Richard Haass cũng cho rằng quyết định đơn phương của Tổng thống Trump công nhận Cao nguyên Golan đã vi phạm Nghị quyết 242 của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua sau cuộc chiến năm 1967, đồng thời cản trở khả năng hòa giải giữa chính phủ các nước A-rập với Israel. Jeremy Ben-Ami, Chủ tịch nhóm vận động hành lang người Mỹ gốc Do Thái theo tư tưởng tự do J Street, chỉ trích bước đi của ông Trump là “động thái khiêu khích không cần thiết, vi phạm luật pháp quốc tế, làm phức tạp nỗ lực thiết lập hòa bình Trung Đông” và đặc biệt trao “món quà chính trị” giúp Thủ tướng Netanyahu tăng cơ hội tái đắc cử. Cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) Leon Panetta  cũng chỉ trích Tổng thống Trump, cho rằng chính sách này đi ngược lại các đối tác quốc tế của Mỹ.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)