Ông Takeshi Iwaya đã trở thành Ngoại trưởng Nhật Bản đầu tiên thực hiện chuyến công du Trung Á sau 3 năm, khi đến thăm Uzbekistan và Kazakhstan. Mục đích chính của chuyến đi là nhằm thúc đẩy hơn nữa quan hệ với khu vực giàu tài nguyên này và thảo luận về công tác chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh Trung Á - Nhật Bản.

Ngoại trưởng Nhật Bản Iwaya (trái) và người đồng cấp Uzbekistan Saidov. Ảnh: Bộ Ngoại giao Nhật Bản

Ngày 27-8, Ngoại trưởng Iwaya đã có cuộc đối thoại chiến lược đầu tiên với người đồng cấp Uzbekistan Bakhtiyor Saidov trong chuyến thăm quốc gia này. Tại cuộc gặp, hai bên nhất trí theo đuổi cơ hội hợp tác mới trong các lĩnh vực công nghiệp, năng lượng và phân phối. Ông Iwaya lưu ý sự hiện diện ngày càng tăng của các công ty Nhật tại Uzbekistan, đồng thời cho biết sẽ tiếp tục phát triển trao đổi nhân sự.

Trước đó vài ngày, tại Kazakhstan, Ngoại trưởng Iwaya đã có cuộc gặp với Phó Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Murat Nurtleu. Ông Iwaya cho biết Tokyo mong muốn tăng cường hợp tác trong lĩnh vực kinh tế, bao gồm thông qua Cơ chế Tín dụng chung, phát triển tài nguyên khoáng sản và thu hút các doanh nghiệp Nhật đến Kazakhstan. Các công ty thương mại Nhật Bản như Marubeni và Mitsui & Co. đang tham gia sản xuất điện và khai thác uranium tại Kazakhstan, quốc gia được coi là nguồn cung uranium và kim loại hiếm chính.

Kim ngạch thương mại song phương Kazakhstan - Nhật Bản đạt 1,8 tỉ USD vào năm 2024, trong đó xuất khẩu của Astana sang Tokyo là 506 triệu USD. Nhật nằm trong số 10 nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Kazakhstan, với tổng giá trị đầu tư trên 8 tỉ USD.

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Iwaya diễn ra trong bối cảnh những nỗ lực ngoại giao của Tokyo tại Trung Á chậm hơn so với Trung Quốc, Hàn Quốc và châu Âu.

Nhật Bản là quốc gia đầu tiên khởi xướng cơ chế phối hợp đa phương “Trung Á+” với khu vực vào năm 2004, tiên phong cho một định dạng mà sau đó trở thành khuôn mẫu cho sự hợp tác của khu vực với các đối tác nước ngoài khác. Hội nghị thượng đỉnh “Trung Á + Nhật Bản” dự kiến ​​diễn ra tại Kazakhstan vào tháng 8-2024. Tuy nhiên, Thủ tướng Nhật Bản khi đó là ông Fumio Kishida đã hủy chuyến thăm vào phút chót do phải tập trung chỉ đạo công tác ứng phó với nguy cơ xảy ra động đất lớn trong nước. Lần gần nhất một nhà lãnh đạo Nhật Bản đến thăm khu vực này là cựu Thủ tướng Shinzo Abe vào năm 2015.

Về kinh tế, Nhật Bản có sự hiện diện khiêm tốn tại Trung Á. Trung Quốc, Ý và Nga là những điểm đến xuất khẩu hàng đầu của một khu vực rộng lớn hơn bao gồm các nước Trung Á và Azerbaijan, Armenia, Gruzia. Nhật Bản xếp thứ 25 về mục tiêu xuất khẩu. Mỹ đầu tư trực tiếp vào khu vực này nhiều hơn đáng kể so với Nhật Bản.

Tokyo từ lâu đã tập trung vào hợp tác kỹ thuật cho các dự án cơ sở hạ tầng thông qua viện trợ phát triển chính thức (ODA), hỗ trợ hiện đại hóa đường sắt, năng lượng tái tạo và các biện pháp môi trường. Trong đó, Uzbekistan là quốc gia nhận vốn ODA của Nhật Bản nhiều nhất tại khu vực.

Tuy nhiên, Nhật Bản được dự báo sẽ đối mặt với nhiều khó khăn trong việc phát triển các kênh thương mại hàng hải đến khu vực Trung Á vốn không giáp biển. Các tuyến đường thương mại của khu vực này phụ thuộc vào vận tải đường bộ đến Trung Quốc hoặc vận chuyển hàng hóa qua Biển Caspi đến châu Âu.

HẠNH NGUYÊN (Theo Nikkei Asia, Astana Times)