Islamic State-Sahel Province (ISSP), một nhánh của tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) tại châu Phi, đang trỗi dậy, mở rộng lực lượng và kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ hơn bất cứ thời điểm nào kể từ khi “chân rết” này thành lập năm 2015. Các chuyên gia cho rằng đây là một phần trong kế hoạch chuyển dời các thành trì truyền thống của IS từ Iraq và Syria sang châu Phi.

Các tay súng ISSP tại Menaka, phía Đông Mali. Ảnh: Greydynamics

ISSP đang mạnh lên tại một số khu vực của các nước Mali, Niger và Burkina Faso nhờ khoảng trống an ninh hình thành từ việc phương Tây giảm hỗ trợ quân sự, nhất là các binh sĩ Pháp rút đi và Liên Hiệp Quốc kết thúc sứ mệnh gìn giữ hòa bình ở Mali trong năm nay.

Một yếu tố khác khiến ISSP vùng lên là các quyết định của nhóm đối thủ JNIM khi tập trung các nguồn lực ở những nơi khác sau những tổn thất trên chiến trường trước ISSP, mất đi nhiều vùng đất rộng lớn gần biên giới giữa Mali và Niger. JNIM là nhóm Hồi giáo cực đoan có liên hệ với tổ chức khủng bố al-Qaeda.

Sau khi khét tiếng vì sự tàn bạo và tấn công bừa bãi, ISSP đang tập trung nhiều hơn vào việc cai trị những thị trấn và làng mạc thuộc quyền kiểm soát của họ, đồng thời ít tàn ác hơn đối với dân thường. “Có nhiều hơn hoạt động sắp xếp về khía cạnh truyền giáo và tuyển mộ. Và có một số hình thức bạo lực mà ISSP dường như lưỡng lự áp dụng. Họ đang thể hiện mình là một lực lượng quản trị”, Guillaume Soto-Mayor, một học giả tại Viện Trung Ðông, nói với tờ Washington Post.

Kể từ khi thủ lĩnh của IS Abu Bakr al-Baghdadi thiệt mạng vào năm 2019, tổ chức này đã tăng cường tập trung vào các tỉnh ở châu Phi, trong đó có các nhánh tại Somalia, CHDC Congo, xung quanh Hồ Chad và vùng Sahel.

ISSP từng chỉ có vài chục chiến binh khi nhà sáng lập Abu Walid al-Sahrawi cam kết trung thành với al-Baghdadi năm 2015, nhưng trong vài năm qua nhánh này đã bắt đầu nhận được sự chú ý nhiều hơn từ IS “trung ương”. Giới nghiên cứu ước tính ISSP hiện có hàng ngàn chiến binh. Theo tờ Politics Today, kể từ lúc thành lập, ISSP chủ yếu hoạt động tại khu vực biên giới chung giữa Burkina Faso, Niger và Mali. Nhóm này cũng tiến hành các vụ khủng bố tại Nigeria, Algeria và Benin. Năng lực ngày càng mạnh cho phép ISSP thực hiện nhiều vụ tấn công nhằm vào các căn cứ quân sự ở vùng Sahel. Giai đoạn 2019-2020, nhóm thánh chiến này đã sát hại hơn 400 binh sĩ ở Burkina Faso, Niger và Mali.

Năm ngoái, IS đã “mở rộng đáng kể” ở những khu vực xung quanh Gao và Menaka thuộc Mali, nơi JNIM cùng các nhóm vũ trang khác thống trị, theo nhà nghiên cứu cấp cao Heni Nsaibia tại tổ chức Dự án dữ liệu sự kiện và vị trí xung đột vũ trang. Giao tranh giữa ISSP và JNIM đã giảm kể từ tháng 7 vừa rồi, sau các cuộc xung đột liên tiếp mà ISSP đều giành chiến thắng.

Pháp sắp hoàn tất việc rút quân khỏi Niger theo yêu cầu của quân đội Niger, lực lượng đã tiến hành vụ đảo chính tháng 7-2023 tại quốc gia Tây Phi này. Tính đến cuối tháng rồi, hơn 1.300 lính Pháp đã rời khỏi Niger cùng với hơn 80% lượng khí tài quân sự. Các binh sĩ này di chuyển hướng về thủ đô N’Djamena của Cộng hòa Chad và Pháp. Khoảng 1.500 binh sĩ Pháp đã đóng ở Niger, giúp huấn luyện quân đội nước này và thực hiện các hoạt động chung. Năm 2021, chính các lực lượng Pháp đã tiêu diệt al-Sahrawi, nhà sáng lập và là thủ lĩnh ISSP.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)