Ngày 23-2, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ám chỉ rằng một thỏa thuận công bằng hơn đang được thảo luận sau khi đề xuất của Mỹ về việc cho phép nước này tiếp cận nguồn khoáng sản trị giá 500 tỉ USD của Kiev để bồi thường cho khoản viện trợ thời chiến, đã bị loại khỏi bàn đàm phán.

Tổng thống Zelensky phát biểu tại thủ đô Kiev ngày 23-2. Ảnh: AP

“Một khoản vay với lãi suất 100%”

“Câu hỏi về 500 tỉ USD không còn nữa. Chúng tôi không công nhận khoản nợ đó”, Tổng thống Zelensky phát biểu tại diễn đàn “Ukraine: Năm 2025”, được tổ chức ở thủ đô Kiev hôm 23-2. Nhà lãnh đạo Ukraine cho rằng việc coi viện trợ là một khoản nợ phải trả sẽ tạo tiền lệ yêu cầu Kiev thanh toán cho tất cả những quốc gia hậu thuẫn nước này.

Trước đó, ông Zelensky đã từ chối dự thảo thỏa thuận mới của Mỹ về việc khai thác các khoáng sản có giá trị của Ukraine vì nó không bao gồm bất cứ đảm bảo an ninh cụ thể nào và đi kèm mức giá tới 500 tỉ USD.

Cụ thể, dự thảo mà Mỹ đề xuất hồi tuần rồi vẫn thiếu những đảm bảo an ninh cho Ukraine và chứa đựng các điều khoản tài chính thậm chí còn khắt khe hơn. Văn kiện nhắc lại yêu cầu của Washington rằng Kiev phải từ bỏ một nửa doanh thu từ việc khai thác tài nguyên thiên nhiên, bao gồm khoáng sản, khí đốt và dầu mỏ, cũng như thu nhập từ các cảng và cơ sở hạ tầng khác.

Những khoản thu này sẽ được chuyển vào một quỹ mà Mỹ sẽ nắm giữ 100% lợi ích tài chính và Ukraine phải đóng góp vào quỹ cho đến khi đạt 500 tỉ USD. Ðây là số tiền cao gấp hơn 2 lần giá trị sản lượng kinh tế của Ukraine vào năm 2021, thời điểm trước khi xảy ra chiến tranh với Nga. Ông Zelensky nói số tiền này không tương xứng với giá trị viện trợ Mỹ dành cho Ukraine cho đến nay, khoảng 120 tỉ USD.

Tổng thống Zelensky cũng nhấn mạnh một điểm mấu chốt khác trong bản dự thảo: Ukraine sẽ phải trả cho Mỹ gấp đôi giá trị viện trợ trong tương lai. “Với mỗi USD viện trợ, Ukraine phải trả lại 2 USD. Ðây là một khoản vay với lãi suất 100%”, ông Zelensky lưu ý.

Ngày 23-2, Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine, ông Andriy Yermak tiết lộ chính phủ đang xem xét các cơ hội đầu tư khoáng sản với cả Mỹ và các nước châu Âu. Chia sẻ trên ứng dụng nhắn tin Telegram, ông Yermak cũng cho biết đã có tiến triển trong cuộc đàm phán cùng ngày với đại diện Mỹ về nội dung này và vòng đàm phán tiếp theo sẽ tiếp tục.

Trong khi đó, Chủ tịch Quốc hội Ukraine Ruslan Stefanchuk cho biết chính phủ sẽ bắt đầu làm việc nghiêm túc từ ngày 24-2 để đạt được thỏa thuận với Mỹ về vấn đề tiếp cận tài nguyên khoáng sản. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải bao gồm các đảm bảo an ninh từ Washington.

Phía Ukraine khăng khăng họ cần các đảm bảo an ninh để ngăn chặn bất kỳ chiến dịch quân sự tiềm tàng nào của Nga trong tương lai.

Về phần mình, Ðặc phái viên Mỹ về Trung Ðông Steve Witkoff bày tỏ hy vọng thỏa thuận sẽ được ký kết trong tuần này để cho phép Washington đóng vai trò lớn hơn trong việc khai thác tài nguyên khoáng sản của Ukraine.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tin rằng kế hoạch tiếp cận khoáng sản nhằm xây dựng quan hệ đối tác Mỹ - Ukraine, đồng thời gọi đây là thỏa thuận “đôi bên cùng có lợi”.

Sẵn sàng từ chức nếu Ukraine được vào NATO

Cũng tại diễn đàn nói trên, Tổng thống Zelensky tuyên bố ông sẵn sàng từ chức để đổi lấy việc Ukraine được kết nạp vào Tổ chức Hiệp ước Bắc Ðại Tây Dương (NATO).

Bình luận của ông Zelensky dường như nhắm vào những phát biểu gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin rằng Ukraine nên tổ chức bầu cử. Hiện tại, bầu cử bị cấm theo lệnh thiết quân luật mà Ukraine áp đặt sau khi xung đột với Nga vào năm 2022.

Tuy nhiên, cả ông Trump và ông Putin đều phản đối việc Ukraine gia nhập liên minh quân sự này.

Cũng trong sự kiện trên, Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha khẳng định sẽ huy động toàn bộ các phái đoàn ngoại giao của Ukraine để đạt được mục tiêu là chấm dứt xung đột với Nga và đạt được hòa bình công bằng trong năm 2025. Ông Sybiha nhấn mạnh an ninh của Ukraine không thể tách rời an ninh của châu Âu và của Mỹ.

Trong khi đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov cho biết nước này muốn có một thỏa thuận hòa bình lâu dài về vấn đề Ukraine, trong đó giải quyết những nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột chứ không phải lệnh ngừng bắn do Mỹ hậu thuẫn và rồi sau đó nhanh chóng tái khởi động chiến sự. Ông Ryabkov nêu quan điểm trên trong cuộc phỏng vấn được hãng thông tấn RIA công bố ngày 24-2, tròn 3 năm xảy ra xung đột Nga – Ukraine.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)