Trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng quyết đoán trên Biển Đông, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng nước này Lloyd Austin vừa công bố các khoản tài trợ giúp Philippines tăng cường năng lực phòng thủ.

Tổng thống Marcos Jr (giữa) tiếp Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Austin. Ảnh: Reuters

Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Austin đang có mặt tại châu Á để củng cố mạng lưới liên minh khu vực như một phần trong nỗ lực của Mỹ đối phó ảnh hưởng đang gia tăng của Trung Quốc. Trong chặng dừng chân tại Philippines, cả hai đã hội đàm với các đối tác nước chủ nhà Enrique Manalo và Gilberto Teodoro. Đây là lần đầu tiên quốc gia Đông Nam Á đăng cai tổ chức các cuộc đàm phán theo hình thức “2+2”, một “sự kiện lịch sử” theo lời Ngoại trưởng Blinken khi phản ánh nhịp độ tương tác ổn định cũng như mức độ cam kết cao giữa hai nước.

Tại cuộc họp, Bộ trưởng Austin đã công bố khoản viện trợ quân sự 500 triệu USD, bao gồm cung cấp nhiều thiết bị cho hải quân Philippines. Đây là một phần trong ngân sách trị giá 2 tỉ USD dành cho các nước Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mà Quốc hội Mỹ coi là đang phải đương đầu với “hành vi nguy hiểm” của Trung Quốc. Theo Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Manuel Romualdez, nguồn tài trợ có thể tăng gấp đôi vào năm tới tùy vào khả năng tiếp nhận của Manila. Tin tức này được đưa ra cùng thời điểm Bộ Tài chính Philippines thông báo phân bổ 4,38 tỉ USD cho chi tiêu quốc phòng năm 2025, tăng 6,4% so với ngân sách năm nay. Con số trên phản ánh sự thay đổi chiến lược của Philippines từ phòng thủ nội bộ sang phòng thủ bên ngoài nhằm duy trì chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.

Ngoài gói viện trợ, quan chức 2 bên còn thảo luận về tiến triển trong đàm phán Hiệp định an ninh thông tin quân sự chung. Nếu được ký kết, thỏa thuận sẽ cho phép Mỹ cung cấp thông tin tình báo quan trọng và vũ khí tiên tiến cho Philippines, bao gồm hệ thống tên lửa.

Đối phó thách thức từ Trung Quốc

Chuyến thăm của giới quan chức cấp cao Mỹ tới Manila diễn ra sau các đợt đụng độ liên tiếp giữa tàu hải cảnh Trung Quốc và thủy thủ Philippines ở bãi Cỏ Mây trên Biển Đông. Vị trí của Philippines gần khu vực đang tranh chấp gay gắt cũng như đảo Đài Loan làm dấy lên lo ngại Washington có thể bị kéo vào một cuộc xung đột. Bởi theo hiệp ước phòng thủ chung, Mỹ và Philippines có nghĩa vụ bảo vệ lẫn nhau trước “cuộc tấn công vũ trang” từ bên ngoài nhằm vào tàu thuyền, máy bay, quân đội và lực lượng bảo vệ bờ biển ở bất kỳ nơi nào trên Thái Bình Dương.

Tại cuộc gặp với Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Austin vào sáng ngày 30-7, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr nhấn mạnh tính cần thiết của sự hiện diện của quân đội Mỹ, cũng như việc duy trì các kênh liên lạc cởi mở đảm bảo phản ứng linh hoạt trước căng thẳng trên biển. Ông cũng tái khẳng định nỗ lực mở rộng liên minh quân sự Mỹ - Philippines đem lại ổn định và sự thịnh vượng cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Không chỉ tăng cường quan hệ quốc phòng với Mỹ, Philippines hiện còn mở rộng hợp tác với những đồng minh khác và xây dựng liên minh an ninh mới với những nước có cùng chí hướng như Úc và Nhật Bản để tăng cường các nguyên tắc chung bao gồm pháp quyền, tự do hàng hải và tôn trọng chủ quyền lãnh thổ. Trước các nỗ lực của Manila, Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Austin tuyên bố Mỹ và Philippines là thể thống nhất khi có chung lợi ích và giá trị. Cả 2 cũng thảo luận với Tổng thống Marcos về cam kết chung trong việc duy trì luật pháp quốc tế ở Biển Đông.

Trước chuyến thăm Philippines, Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Austin đã  hội đàm cùng những người đồng cấp Nhật Bản, trong đó coi Trung Quốc là “thách thức chiến lược lớn nhất” mà khu vực phải đối mặt. Ông Blinken sau đó tham gia cuộc họp với bộ trưởng ngoại giao những nước thành viên Nhóm Bộ tứ (gồm Mỹ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản). Trong thông cáo chung, các quan chức bày tỏ lo ngại tình hình Biển Đông và mạnh mẽ lên án “mọi hành vi đơn phương thay đổi nguyên trạng” tại các vùng biển ở châu Á - Thái Bình Dương. Đáp lại, Bắc Kinh đã phản pháo Washington và Tokyo vì tấn công cái mà họ gọi là “chính sách quốc phòng và phát triển quân sự bình thường” của Trung Quốc; đồng thời cáo buộc Nhóm Bộ tứ “tạo ra căng thẳng giả tạo, kích động đối đầu và kìm hãm sự phát triển của nước khác”.

MAI QUYÊN (Theo Reuters, AP)