Mỗi lần đi chợ thấy người bán ngọn rau lang lòng tôi lại bồi hồi nghĩ về mẹ - người mẹ trong khốn khó đã nuôi tôi khôn lớn thành người.

Ngày ấy gia đình tôi sống ở vùng nông thôn. Cuộc sống của thời bao cấp cái gì cũng thiếu, đơn giản nhất là muối ăn vẫn phải tiết kiệm từng hạt. Gia đình tôi có năm miệng ăn, nhưng có một mình cha tôi làm thầy giáo trường làng, đồng lương và phiếu gạo là những thứ bảo bối phòng khi mùa màng thất bát nên hạt cơm phải oằn mình lên cõng mấy thanh khoai hay thanh sắn mỗi bữa ăn. Còn về thực phẩm thì gia đình phải tự cung, tự cấp trên mảnh vườn nhà đủ các loại rau quả mùa nào thứ ấy. Những luống rau lang quanh năm suốt tháng được mẹ chăm sóc xanh tốt, ngoài lấy củ ra nó còn là một nguồn rau dồi dào mà bữa ăn nào nhà tôi không bao giờ thiếu. Mỗi lần luộc rau lang sợ mấy chị em chúng tôi chê không ăn, mẹ tôi nói: “Rau lang ăn tốt cho nhuận tràng và mát cho cơ thể”. Nhưng dù thức ăn có là gì đi nữa thì mẹ tôi ăn lưng chén cơm là buông đũa, bà nói: “Cha con ông cứ ăn đi tôi ăn vậy là đủ rồi”. Cha tôi dằn giọng: “Bà nhường cho cha con tôi ăn phải không? Cái nhà này tôi nằm xuống thì không sao, nhưng bà nằm xuống thì các con khổ lắm đấy, bà đừng nhường nhịn nữa, ráng ăn để lấy sức nuôi nấng các con”. Tình cảm của cha và mẹ như vậy.

Một hôm chú tôi từ trên huyện về chơi, tôi nghe mẹ nói với cha: “Ông ạ! Chú nó về chơi mà nhà mình cạn tiền rồi, hay có con gà mái đang đẻ bắt làm thịt cho chú nó ăn?”. Cha tôi cười: “Chú nó là em mình, việc chú ghé thăm về mặt tình cảm là quý lắm rồi, ăn gì mà chả được, cả nhà còn có một con gà để cho nó đẻ”. Bữa cơm hôm ấy dọn ra có một đĩa cá cơm khô rang tẩm mắm, một bát canh rau tập tàng và một đĩa ngọn rau lang luộc cùng với chén mắm tỏi ớt. Cha tôi sợ mấy chị em tấn công vào đĩa cá cơm khô chú không có gì ăn, nên đánh tiếng: “Các cụ ngày xưa nói “Đói rau đau thuốc” cái món ngọn rau lang luộc chấm với nước mắm tỏi ớt là tuyệt chiêu đấy các con ạ! Không tin các con ăn thử xem”. Hiểu ý cha, mấy chị em chúng tôi chuyển hướng sang đĩa rau lang luộc mà quả thật đúng vậy thường ngày khi cha chưa nói, tôi ăn thấy bình thường nhưng hôm nay sao ăn thấy ngon thế, béo và thơm đến lạ lùng. Chú tôi thì không hề đụng đũa vào đĩa cá cơm mà cứ dí đĩa rau ăn. Chú nói với cha mẹ tôi: “Cái món ngọn rau lang luộc chấm mắm tỏi ớt em ăn không biết chán”. Mẹ tôi nói chữa: “Chú khéo khen, cái món này là món của nhà nghèo...”.

Cái khốn khó của một thời rồi cũng qua đi, chị em chúng tôi khôn lớn trưởng thành có vợ, có chồng những năm sống ở thành phố tôi thường nhớ về món ngọn rau lang luộc chấm với nước mắm tỏi ớt ngày ấy. Hễ mỗi lần đi chợ tôi dạo bằng hết quầy rau ở siêu thị, tìm khắp những người bán dạo nhưng ít khi có bó ngọn rau lang, vì lâu lâu người quê mới mang lên bán. Mỗi lần ngồi vào bàn ăn có món rau lang luộc tôi nói với chồng và các con tôi: “Đây là món ăn nhà nghèo đấy”. Chồng tôi phá lên cười: “Em nhầm rồi! Đây là món ăn của nhà giàu đấy, em biết không ngọn rau lang luộc là món ăn đặc sản của các nhà hàng khách sạn đấy”.

Nghe chồng nói vậy hình ảnh mẹ lại hiện về rõ mồn một. Mỗi lần đi làm đồng về thế nào trên tay bà cũng có một bó ngọn rau lang. Sau khi làm sạch sẽ xong mẹ không cho chị em chúng tôi luộc, bà nói: “Rau này nhìn vậy nhưng kén lửa lắm, nếu lửa không to, không đều thì rau dễ bị ôi và đen, nếu luộc kỹ quá thì nó sẽ nhừ ăn vào không ra gì, chỉ luộc vừa chín tới thì ngọn rau vẫn xanh ăn vào có độ giòn ngọt, lẫn vị béo kết hợp với vị thơm của tỏi, vị cay the của ớt càng làm cho món rau càng thêm hấp dẫn”. Ngày nay cuộc sống đã no đủ không còn thiếu thốn như cái thời của cha mẹ nữa, nhưng hình ảnh mẹ lẫn vào trong món ăn dân dã mà theo mẹ gọi là món “nhà nghèo” thì nay đã trở thành hiếm và đặc sản ở chốn phố phường. Đôi khi bạn bè mời tôi đi dự tiệc nhà hàng điều đầu tiên tôi tìm trong thực đơn là món ngọn rau lang luộc nhưng không phải lúc nào cũng có.

Mẹ tôi nay không còn nữa, nhưng hình ảnh mẹ và món “nhà nghèo” luôn ngự trị trong trái tim tôi.

Hoàng Bích Hà