Ngân sách, cam kết và vai trò của Mỹ trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu dự kiến là những vấn đề được quan tâm hàng đầu khi 50.000 người, gồm chính trị gia, nhà hoạch định chính sách, giới vận động hành lang cùng nhiều nhân vật có tiếng nói trong ngành đến Brazil tham dự Hội nghị lần thứ 30 của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu (COP30).

Belém trước thềm Hội nghị COP30.

Diễn ra từ ngày 10 tới 21-11, COP30 được tổ chức tại thành phố cảng Belém gần rừng mưa nhiệt đới Amazon. Trước thềm sự kiện này, trong hai ngày 6 và 7-11, các nguyên thủ quốc gia, bộ trưởng và lãnh đạo các tổ chức quốc tế tham dự Hội nghị Thượng đỉnh về Khí hậu để thảo luận những thách thức và cam kết cấp bách liên quan biến đổi khí hậu.

Bất chấp khó khăn về hậu cần, việc các phiên họp về khí hậu được tổ chức gần Amazon là động thái mang tính biểu tượng nhằm đưa những nhân vật quyền lực có khả năng ra quyết định về tương lai của hành tinh đến tuyến đầu của một trong những hệ sinh thái hấp thụ carbon, giàu đa dạng sinh học nhất Trái đất. Nhiều ý kiến cho biết bảo vệ rừng nhiệt đới sẽ lần nữa trở thành chương trình nghị sự quan trọng toàn cầu, sau khi dữ liệu từ Đại học Maryland (Mỹ) cho thấy 6,7 triệu ha rừng nhiệt đới nguyên sinh (lớn hơn Singapore 90 lần) đã bị mất vào năm 2024.

COP30 nhận được quan tâm đặc biệt giữa bối cảnh các hiện tượng thời tiết cực đoan tiếp tục diễn biến nghiêm trọng do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Năm ngoái, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ cho biết nồng độ carbon dioxide trong khí quyển đã đạt mức cao kỷ lục, dẫn đến tình trạng nóng lên toàn cầu và thời tiết nguy hiểm hơn. Hồi tháng 10, tổ chức Climate Central tiếp tục đưa ra cảnh báo quan trọng: thế giới trên đà chứng kiến ​​mức tăng 2,60C trong thế kỷ này dù các cam kết giảm phát thải có được thực hiện đầy đủ.

Bất chấp các tín hiệu nguy hiểm đối với “sức khỏe” Trái đất, các nhà khoa học cho biết tiến trình giảm phát thải vẫn đang diễn ra khá chậm. Điều này gia tăng áp lực lên các quốc gia ký Công ước khung của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) phải đạt thỏa thuận tài chính mới trong khi đưa ra các kế hoạch về khí hậu cho đến năm 2035. 

Năm ngoái, COP29 tại Azerbaijan đã mở ra mục tiêu toàn cầu mới về tài chính khí hậu, huy động ít nhất 1.300 tỉ USD mỗi năm vào năm 2035 từ mọi nguồn. Thỏa thuận này cũng bao gồm mục tiêu tăng gấp 3 lần tài chính từ các nước phát triển lên 300 tỉ USD mỗi năm cho đến năm 2035 để hỗ trợ nhóm quốc gia đang phát triển ứng phó biến đổi khí hậu. “Lộ trình từ Baku đến Belém” nhằm thực hiện những mục tiêu trên, do Azerbaijan và Brazil xây dựng, dự kiến sẽ được thảo luận tại COP30.

Bên cạnh vấn đề tài chính, các quốc gia dự COP30 còn đứng trước áp lực đưa ra cam kết mới về khí hậu cho thập kỷ tới. Hai tháng trước khi COP30 diễn ra, chỉ 47 trong số 195 quốc gia/vùng lãnh thổ hoàn thành việc công bố mục tiêu đến năm 2035. Hồi tháng 9, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lần đầu tiên công bố các mục tiêu cắt giảm khí thải trên toàn nền kinh tế. Mặc dù cam kết khá khiêm tốn - giảm 7-10% vào năm 2035 so với mức đỉnh điểm  - nhưng điều đáng chú ý là nước này đặt ra mục tiêu giảm phát thải tuyệt đối. Điều này có nghĩa là Trung Quốc hứa sẽ cắt giảm tổng lượng khí thải chứ không chỉ làm chậm tốc độ tăng trưởng, một sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận của quốc gia phát thải lớn nhất thế giới. Mới đây nhất, Liên minh châu Âu (EU) sau nhiều tháng đàm phán căng thẳng đã đạt thỏa thuận về mục tiêu cắt giảm 90% lượng khí thải vào năm 2040 so với mức của năm 1990. 

Ngoài cam kết tiến độ, COP30 dự kiến quyết định xem liệu các mục tiêu quan trọng của Thỏa thuận Paris 2015 có còn khả thi trong thế giới bị chia rẽ như hiện nay hay không, đặc biệt khi lập trường của Mỹ trở nên cứng rắn hơn dưới thời Tổng thống Donald Trump. Tại sự kiện sắp tới ở Brazil, Nhà Trắng sẽ không cử bất kỳ quan chức cấp cao nào tham dự. Chỉ xếp sau Trung Quốc về mức độ gây ô nhiễm, sự vắng mặt của các nhà hoạch định chính sách chủ chốt của Mỹ tại Brazil và việc nước này rút lui khỏi các cam kết đa phương có thể gây ra hiệu ứng lan tỏa trên phạm vi rộng, gây nguy hiểm cho chương trình nghị sự về khí hậu toàn cầu.

MAI QUYÊN (Theo CNA, AP)