Hàng trăm nữ thẩm phán Afghanistan đang phải sống trong sợ hãi và che giấu thân phận kể từ khi Taliban tiếp quản quốc gia Tây Nam Á. Họ sợ rằng bản thân và những người thân yêu có thể bị theo dõi và bị sát hại bởi công việc từng mang lại công lý cho phụ nữ.

Nabila đang lẩn trốn ở một nơi an toàn. Ảnh: NYT

Mất việc và lẩn trốn

Khi Nabila còn là thẩm phán Tòa án Tối cao Afghanistan, bà đã xử ly hôn những trường hợp có chồng bị bỏ tù vì đã hành hung hoặc ngược đãi vợ. Kết quả là nhiều người đàn ông trong số đó dọa sẽ giết bà sau khi hết thời gian “bóc lịch”.

Vào giữa tháng 8 khi Taliban tràn vào thủ đô Kabul và nắm chính quyền, hàng trăm tù nhân đã được trả tự do, gồm những người từng bị Nabila kết án. Nabila tiết lộ, chỉ trong vài ngày, bà nhận rất nhiều cuộc gọi đe dọa lấy mạng, buộc bà phải rời khỏi nhà và tìm cách rời khỏi Afghanistan cùng chồng và 3 cô con gái nhỏ. “Tôi đã mất việc và giờ tôi thậm chí không thể tự do ra ngoài hoặc làm bất cứ điều gì vì tôi sợ những tù nhân được trả tự do này. Tương lai đen tối đang chờ đợi tất cả mọi người ở Afghanistan, đặc biệt là các nữ thẩm phán” - Nabila nói với tờ Thời báo New York (NYT) qua điện thoại.

Theo Hiệp hội Nữ thẩm phán Quốc tế (IAWJ), hơn 200 nữ thẩm phán vẫn ở Afghanistan, nhiều người trong số họ bị đe dọa và đang lẩn trốn, gồm các cựu luật sư và thẩm phán từng bào chữa các vụ phụ nữ bị ngược đãi hoặc theo đuổi các vụ án chống lại những kẻ bị buộc tội đánh đập, bắt cóc hoặc cưỡng hiếp phụ nữ và trẻ em gái. Họ không chỉ bị mất việc mà còn phải sống trong tình trạng lo sợ rằng họ và những người thân yêu có thể bị theo dõi và bị sát hại. Nhiều người cho biết người thân hoặc hàng xóm của họ đã bị những người từng bị họ xét xử đánh đập, bị ép phải khai ra nơi họ lẩn trốn. “Chúng tôi đã mất tất cả, công việc, nhà cửa, cuộc sống và chúng tôi vô cùng sợ hãi” - Wahida, một cựu thẩm phán cho biết.

Một số cựu thẩm phán cho hay, giới chức Taliban còn tịch thu giấy tờ và đóng băng tài khoản ngân hàng của họ. Kimberley Motley, một luật sư người Mỹ làm việc ở Afghanistan nhiều năm, cho biết bà đại diện cho 13 nữ luật sư và thẩm phán đang tìm cách rời khỏi Afghanistan. Motley cho hay nhiều nữ cựu thẩm phán và luật sư không thể rời khỏi Afghanistan do họ không có căn cước công dân hoặc hộ chiếu.

Song, một số nữ thẩm phán và luật sư cũng đã trốn khỏi Afghanistan. Bộ Ngoại giao Hy Lạp cho biết 26 thẩm phán đã được sơ tán đến nước này kể từ tháng 8.

Luôn đứng về phụ nữ

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, Susan Glazebrook, Chủ tịch IAWJ và là thẩm phán Tòa án Tối cao New Zealand, nói rằng sở dĩ các nữ thẩm phán Afghanistan bị đe dọa vì đã đưa ra các phán quyết có lợi cho phụ nữ theo luật trong các vụ bạo hành gia đình, giành quyền nuôi con và ly hôn. Mặt khác, Taliban không chấp nhận chuyện phụ nữ ngồi phán xét nam giới. “Phụ nữ phán xử đàn ông là lời nguyền rủa đối với Taliban”, bà Glazebrook bình luận.

Trước khi Taliban tiếp quản Kabul, hơn 270 nữ thẩm phán làm việc tại hệ thống tư pháp vốn do nam giới thống trị và đầy tham nhũng của Afghanistan. Nhiều tòa án đặc biệt với sự tham gia của các nữ thẩm phán cùng với các đơn vị cảnh sát đặc nhiệm cũng như các văn phòng công tố được lập ra ở nhiều nơi để xử lý các trường hợp bạo lực đối với phụ nữ. Theo một nghiên cứu của Viện Hòa bình Mỹ, hơn một thập niên trước, gần 90% phụ nữ Afghanistan phải đối mặt với các hình thức ngược đãi gia đình. Không những vậy, những thẩm phán này còn giúp đưa ra một số cải cách đối với nhiều tòa án, đặc biệt là ở khu vực thành thị, mang lại công lý cho nhiều phụ nữ và trẻ em gái bị chồng hoặc người thân nam đánh đập và ngược đãi. Thế nhưng, ngay cả trước khi Taliban tiếp quản, các nữ thẩm phán và luật sư đôi khi cũng bị đe dọa hoặc tấn công. Hồi tháng 1-2021, 2 nữ thẩm phán Tòa án Tối cao Afghanistan đã bị bắn chết khi trên đường đi làm.

TRÍ VĂN (Theo NYT, Al Jazeera)