Liên minh châu Âu (EU) vừa công bố kế hoạch mang tên “Tái vũ trang châu Âu” nhằm huy động gần 800 tỉ euro để tăng cường năng lực phòng thủ của khu vực sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tạm dừng viện trợ quân sự cho Ukraine và các cuộc đàm phán hòa bình gặp nhiều trở ngại.

Chủ tịch EC von der Leyen phát biểu trong cuộc họp báo hôm 4-3. Ảnh: NYT

“Chúng ta đang sống trong thời điểm quan trọng và nguy hiểm nhất. Tôi không cần mô tả bản chất nghiêm trọng của các mối đe dọa mà chúng ta phải đối mặt hoặc hậu quả tàn khốc mà chúng ta sẽ chịu đựng nếu những mối đe dọa đó xảy ra. Đây là thời khắc quyết định của châu Âu và chúng tôi sẵn sàng hành động” - Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen nói với phóng viên hôm 4-3 khi công bố kế hoạch “Tái vũ trang châu Âu” mà theo bà có thể “huy động gần 800 tỉ euro chi tiêu quốc phòng vì một châu Âu an toàn và bền bỉ”.

Kế hoạch trên bao gồm 150 tỉ euro cho các thành viên vay để chi cho hoạt động mua sắm trang thiết bị phòng không, tên lửa, pháo binh, máy bay không người lái (UAV), hệ thống chống UAV, công nghệ mạng cũng như các dự án cơ sở hạ tầng khác. Ngoài ra, EU còn đề xuất nới lỏng các quy định tài khóa để cho phép các nước thành viên tăng chi tiêu quân sự mà không vi phạm các quy định nghiêm ngặt về thâm hụt ngân sách của EU. Theo bà von der Leyen, nếu các nước thành viên tăng chi tiêu quốc phòng trung bình thêm 1,5% GDP/năm, EU có thể tạo ra “không gian tài chính” gần 650 tỉ euro trong vòng 4 năm tới.

Kể từ năm 2021, chi tiêu quốc phòng của châu Âu tăng 30% nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức cần thiết để “độc lập” khỏi Mỹ. Theo dữ liệu của EU, hiện chỉ một số thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Ðại Tây Dương (NATO) ở châu Âu chi hơn 2,5% cho quốc phòng và gần 1/3 quốc gia thành viên NATO không đạt được mục tiêu chi 2% GDP cho quốc phòng mà liên minh này đặt ra vào năm 2014.

Theo giới chức cấp cao của EC, nguồn tài trợ cho kế hoạch nói trên sẽ được huy động trên thị trường vốn. Để thiết lập chương trình này, EU sẽ dựa vào một điều khoản khẩn cấp cho phép hỗ trợ tài chính cho các quốc gia thành viên trong những trường hợp đặc biệt. Giới chức EC cho biết, số tiền này sẽ được phân bổ cho các quốc gia thành viên dựa trên nhu cầu của họ. Điều này sẽ giúp các quốc gia thành viên tập hợp nhu cầu và cùng nhau mua vũ khí, từ đó có thể tăng cường hỗ trợ cho Ukraine.

Kế hoạch nói trên được đưa ra trong bối cảnh Mỹ hiệu chỉnh quan hệ với châu Âu và thúc đẩy thỏa thuận hòa bình cho Ukraine. Tại hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp tại thủ đô Luân Đôn (Anh) mới đây, giới chức châu Âu đã thảo luận các cách để duy trì viện trợ quân sự, tăng áp lực kinh tế lên Nga và thành lập một “liên minh tự nguyện” sẵn sàng cung cấp lực lượng để chống lại một một cuộc chiến tiềm năng khác của Nga sau khi hai bên đạt được thỏa thuận hòa bình.

Dự kiến, giới lãnh đạo EU sẽ thảo luận về kế hoạch nói trên tại hội nghị thượng đỉnh đặc biệt ở Brussels (Bỉ) vào hôm nay 6-3. Tuy nhiên, giới ngoại giao nhận định các bên khó có khả năng đi đến đồng thuận ngay lập tức và sẽ chỉ dừng lại ở mức độ cam kết chính trị.

Liên quan đến vấn đề Ukraine, trong thông điệp đầu tiên sau khi chính quyền của Tổng thống Trump tạm dừng viện trợ quân sự cho Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky lấy làm tiếc về cuộc gặp với ông Trump tại Nhà Trắng hồi tuần trước, đồng thời cam kết sẽ ký thỏa thuận khoáng sản với Mỹ. Trên mạng xã hội X hôm 4-3, Ông Zelensky cũng tuyên bố sẵn sàng “làm những điều đúng đắn” với Tổng thống Trump, đồng thời khẳng định sẵn sàng hợp tác với Washington để đảm bảo hòa bình lâu dài cho Ukraine.

Trong bài phát biểu đầu tiên kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ hai trước toàn thể lưỡng viện Quốc hội Mỹ ngày 4-3 (giờ Washington), Tổng thống Trump cũng cho biết người đồng cấp Ukraine đã gửi cho ông một lá thư bày tỏ Kiev sẵn sàng “ngồi vào bàn đàm phán càng sớm càng tốt vì một nền hòa bình bền vững và ký thỏa thuận khoáng sản vào bất kỳ thời điểm thích hợp nào” với nhà lãnh đạo Mỹ.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)