Làng nghề là tài nguyên quý trong phát triển du lịch vì mang giá trị nhận diện sâu sắc. Vì vậy, vấn đề phát triển làng nghề gắn với du lịch theo hướng bền vững được nhiều chuyên gia, doanh nghiệp du lịch quan tâm thảo luận.

Thực trạng du lịch làng nghề

Việt Nam có khoảng 5.400 làng nghề, trong đó có 263 nghề truyền thống, 1.975 làng nghề đã được công nhận. Các làng nghề là nơi lưu giữ kỹ năng thủ công, tri thức bản địa và nếp sống cộng đồng, là tài nguyên du lịch mang giá trị nhận diện sâu sắc cho văn hóa Việt Nam.

Nhiều làng nghề Việt Nam đã trở thành điểm đến du lịch cung cấp đa dạng các giá trị trải nghiệm, thu hút du khách trong và ngoài nước. Cụ thể, làng gốm Bát Tràng Hà Nội đón 500.000-600.000 lượt khách/năm, làng Lụa Vạn Phúc đón 100.000 lượt khách/năm, làng nghề hoa Vạn Thành (Lâm Đồng) đón 60.000-70.000 lượt khách/năm, làng nghề làm kẹo dừa Bến Tre đón khoảng 1 triệu khách/năm, làng rau Trà Quế đón 20.000 khách/năm...

Thực tế, phát triển du lịch tại nhiều làng nghề đã góp phần đem lại việc làm, thu nhập cho người dân, đóng góp phát triển kinh tế địa phương, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Tuy nhiên, làng nghề hiện cũng đứng trước nhiều nguy cơ: công nghiệp hóa, đô thị hóa ảnh hưởng trực tiếp đến không gian; nhiều làng nghề nhỏ lẻ, chưa có quy hoạch và đầu tư đồng bộ; các sản phẩm du lịch từ làng nghề đa phần chỉ dừng ở tham quan và mua sắm, thiếu trải nghiệm. Bên cạnh đó còn có khó khăn về hạ tầng du lịch tại làng nghề, nhiều bất cập trong các chính sách, cơ chế hoạt động của du lịch nông nghiệp, nông thôn, cộng đồng...

Làng nghề bánh tráng Thuận Hưng ở TP Cần Thơ. Ảnh: KIỀU MAI

Kiến nghị các giải pháp

Ông Hoàng Hoa Quân, Phòng Lữ hành, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, đề xuất: “Cần đổi mới cách tiếp cận sản phẩm du lịch làng nghề theo hướng xây dựng chuỗi giá trị trải nghiệm kết hợp văn hóa và du lịch một cách sáng tạo. Chú trọng đẩy mạnh các giá trị riêng có của làng nghề: các sản phẩm nghề truyền thống, nghệ nhân, lễ hội, di tích lịch sử... Đồng thời, cần có quy hoạch, đầu tư hạ tầng đồng bộ; xây dựng thương hiệu làng nghề cùng với đổi mới, nâng cao hiệu quả quảng bá, xúc tiến, hợp tác, liên kết phát triển du lịch; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cộng đồng…”.

Bà Trần Thị Loan, Trưởng Phòng Ngành nghề nông thôn Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết có nhiều chính sách hỗ trợ các địa phương phát triển du lịch nông thôn, làng nghề. Cụ thể như tổ chức các sự kiện, chuỗi festival làng nghề; tôn vinh và công nhận nghệ nhân các làng nghề; quảng bá văn hóa làng nghề trong xây dựng các chính sách, hoạt động hỗ trợ làng nghề…

Bà Trần Thị Loan cũng đề xuất các địa phương cần tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách trong phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn, làng nghề; sáng tạo, tăng cường chuyển đổi số và thương mại điện tử để các sản phẩm làng nghề dễ tiếp cận du khách.

Trên cơ sở đánh giá các thực trạng của du lịch làng nghề, các chuyên gia, các đơn vị lữ hành, doanh nghiệp du lịch đều cho rằng cần thiết tích hợp quy hoạch du lịch làng nghề vào quy hoạch tổng thể phát triển du lịch địa phương, ưu tiên đầu tư hạ tầng giao thông, điểm dừng chân, trung tâm giới thiệu sản phẩm và không gian trình diễn nghề. Mỗi làng nghề nên phát triển một sản phẩm du lịch đặc trưng gắn với câu chuyện văn hóa, nhân vật, lễ hội, hoặc triết lý nghề. Ví dụ: gốm Bát Tràng gắn với “trường học sáng tạo thủ công”, lụa Vạn Phúc hướng tới “thời trang di sản”, hay làng mây tre Phú Vinh định hướng “thiết kế xanh”. Đồng thời, cần xây dựng thương hiệu vùng và cụm du lịch làng nghề, ví như “Con đường gốm sứ Bắc Bộ”, “Cụm du lịch nghề truyền thống Huế - Quảng Nam”, hay “Làng nghề Nam Bộ - văn hóa sông nước”...

Với góc độ doanh nghiệp tại ĐBSCL, ông Phan Đình Huê, Giám đốc Công ty Dịch vụ Du lịch Vòng tròn Việt, cho biết đặc trưng của cư dân ĐBSCL là sống dọc theo sông nên các làng nghề cũng sẽ rải rác dọc theo đó với không gian mở, nên khoảng cách di chuyển khá xa. Người dân chưa biết cách kể câu chuyện sản phẩm du lịch làng nghề.

Do đó, ông Phan Đình Huê đề xuất hình thành chuỗi giá trị trải nghiệm, gắn kết du lịch nông nghiệp với du lịch cộng đồng, tập huấn và bồi dưỡng nguồn nhân lực... Nhiều doanh nghiệp cũng cho rằng việc gắn kết du lịch làng nghề với du lịch ẩm thực, lễ hội, sinh thái và đô thị di sản sẽ tạo nên chuỗi trải nghiệm liên vùng hấp dẫn. Đồng thời, cần thiết lập “Bản đồ thương hiệu làng nghề Việt Nam” trên nền tảng số hóa.

Ông Hà Văn Siêu, Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, cho biết: “Chúng tôi lắng nghe các ý kiến của các chuyên gia, các doanh nghiệp du lịch, người dân ở các làng nghề... từ đó đề xuất chương trình hành động cho giai đoạn 2026-2030, trong đó du lịch nông thôn gắn với các chương trình mục tiêu quốc gia sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, tạo công ăn việc làm bền vững cho khu vực nông thôn, miền núi, vùng xa. Đồng thời, bảo tồn văn hóa sinh thái, khơi dậy niềm tự hào quê hương, biến các giá trị văn hóa bản địa, tinh hoa làng nghề trở thành sản phẩm độc đáo mang đậm bản sắc Việt Nam, tăng sức cạnh tranh thương hiệu trên thị trường quốc tế”.

ÁI LAM