Núi Mo So thuộc địa bàn ấp Ba Núi, xã Bình An, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang, là Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia. Ðây là căn cứ cách mạng trong suốt 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, có giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa, du lịch...

Hang Quân Y núi Mo So, xã Bình An, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang.

Anh hùng trong kháng chiến

Lịch sử còn ghi, trong kháng chiến chống Pháp (1945-1954), vào năm 1947, dưới sự chỉ đạo của Quân khu 9, Công binh xưởng 18 được thành lập tại hang núi Mo So, ban đầu chỉ có 8 thợ chính, 14 thợ phụ và 20 công nhân tập sự. Nhiệm vụ chính của xưởng là sửa chữa súng hư, gãy cò, bể bá súng; sản xuất lựu đạn, súng kíp, súng ngắn phục vụ kháng chiến.

Ðầu tháng 3-1951, thực dân Pháp tấn công, đánh chiếm Mo So bằng lính dù, pháo binh và lính thủy đánh bộ, với tổng số khoảng 600 quân. Về phía ta, lực lượng mỏng, công nhân trong xưởng chỉ hơn 60 người, chiến đấu cầm cự rút lui an toàn về xã Bình Sơn. Ðịch chiếm được Mo So, đập phá công binh xưởng và vận chuyển đi một số phương tiện, thiết bị sửa chữa, sản xuất vũ khí. Sau 4 ngày bắn phá, địch rút khỏi Mo So, công nhân trở về tu sửa xưởng, phương tiện, thiết bị và tiếp tục sửa chữa, sản xuất vũ khí.

Trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975), Mo So là căn cứ cách mạng, điểm chốt quan trọng trên tuyến Ðường 1C chi viện vũ khí, đạn dược từ Bắc vào Nam. Trong 2 năm (1969-1970), địch mở nhiều chiến dịch, điên cuồng đánh vào Mo So với lực lượng lớn, hỏa lực mạnh quyết hủy diệt căn cứ cách mạng này nhưng bất thành. Cán bộ, chiến sĩ của ta dựa vào thế hang động hiểm trở, chiến đấu dũng cảm, sáng tạo đã làm thất bại ý đồ xóa sổ Mo So của địch, gây cho chúng tổn thất nặng nề về khí tài, lực lượng, tinh thần hoảng loạn. Từ tháng 7-1969 đến tháng 4-1970, tại núi Mo So, lực lượng của ta đã tiêu diệt và loại ra khỏi vòng chiến hơn 4.000 tên địch, phá hủy 80 xe tăng, nhiều trọng pháo, bắn rơi 10 máy bay, thu nhiều đồ dùng quân sự khiến quân địch hoang mang, mất sức chiến đấu, không còn mở các chiến dịch đánh chiếm Mo So. Căn cứ cách mạng Mo So vững chắc trước mưa bom, bão đạn của kẻ thù, góp phần cùng với cả nước và Nam bộ làm nên Ðại thắng mùa Xuân lịch sử 30-4-1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Ông Phan Văn Hữu ở ấp Ba Núi, xã Bình An, huyện Kiên Lương, kể: “Năm 2000, tôi đến núi Mo So và ở đây đến nay, hằng ngày hướng dẫn khách du lịch tham quan, trải nghiệm hang động. Núi Mo So có khoảng 20 hang động lớn nhỏ, đa số các hang gắn với tên của một đơn vị cách mạng trong kháng chiến như: Hang Huyện Ðội, Quân Y, Kinh Tài, Ðiện Ðài, Nước… Hang Quân Y là nơi cứu chữa, trị thương cho cán bộ, chiến sĩ cách mạng bị thương trên chiến trường trong quá trình chiến đấu với kẻ thù.”

Ông Trần Văn Tồn, cán bộ Trung tâm Văn hóa thể thao và Truyền thanh huyện Kiên Lương, chia sẻ: “Ngày 13-2-1995, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận Mo So là Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia. Lượng khách du lịch từ khắp các vùng, miền trên cả nước đến tham quan, tìm hiểu Mo So ngày càng đông, trong đó có người thân của những cán bộ, chiến sĩ cách mạng đã hy sinh và những thương binh, bệnh binh đã từng sống, chiến đấu tại đây trở về thăm lại chiến trường xưa. Huyện đã lập bia tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ trước cửa hang Quân Y để tưởng niệm cán bộ, chiến sĩ cách mạng đã chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước...

Cần được đầu tư tương xứng

Có thể nói, núi Mo So - Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia là một pho sử vàng, lưu giữ bao chiến tích hào hùng của cha anh, kiên cường đấu tranh chống Pháp và chống Mỹ, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Bên cạnh đó, di tích lịch sử và thắng cảnh này còn có những hang động kỳ thú, “độc nhất, vô nhị” ở vùng ÐBSCL tính đến thời điểm hiện tại. Những “thạch đạo” như một tuyệt tác thiên nhiên, ẩn chứa nhiều giá trị độc đáo về mỹ thuật, địa chất… góp phần phát triển du lịch, tham quan, trải nghiệm, khám phá của du khách và phục vụ nghiên cứu khoa học.

Tuy nhiên, Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia Mo So chưa được đầu tư phát triển để khai thác hiệu quả tiềm năng vốn có. Có những giai đoạn trước đây, Mo So kêu cứu vì bị xâm hại, bức tử khiến những giá trị độc đáo của nó dần biến mất. Nhiều thạch nhũ ở các hang động “rơi rụng” do bị đánh cắp, cảnh quan môi trường nhếch nhác… Gần 30 năm trôi qua kể từ khi được công nhận Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia, Mo So gần như còn ở điểm xuất phát thấp, cơ sở hạ tầng chậm được đầu tư tương xứng với một Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia.

Ông Phan Văn Hữu cho biết: “Tôi hướng dẫn khách tham quan hang động, họ đều nói rất đẹp nhưng cho rằng đường đi trong hang chưa đẹp, ánh sáng không phù hợp, không bắt mắt, cơ sở hạ tầng phục vụ còn nhiều hạn chế, yếu kém… Từ phản ánh của du khách, tôi đề xuất cấp trên, ngoài giữ lại nét hoang sơ, vẻ tự nhiên của các hang động, cần đầu tư đường sạch đẹp, trang trí đèn làm nổi lên vẻ đẹp của các thạch nhũ…”.

Tỉnh Kiên Giang đã lập quy hoạch đầu tư phát triển Di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia Mo So nhưng tiến độ triển khai thực hiện quá chậm khiến nhiều người nghĩ rằng Mo So đang bị lãng quên một cách đáng tiếc.

Ông Trần Văn Tồn, cán bộ Trung tâm Văn hóa thể thao và Truyền thanh huyện Kiên Lương, cho biết: “Hiện tại có thể tham quan khoảng 10 hang động Mo So và Mo So đang tiếp tục được khảo sát, đầu tư khai thác. Khu di tích lịch sử và thắng cảnh cấp quốc gia Mo So cần được đầu tư khang trang hơn để khai thác lợi thế, tiềm năng du lịch, thu hút và giữ chân du khách, như: phục dựng hiện trạng công binh xưởng, nhà trưng bày lịch sử và tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, đầu tư cơ sở hạ tầng về đường đi trong hang động, nhà nghỉ ngơi và ăn uống, khu vực di tích, đào tạo hướng dẫn viên, quảng bá, giới thiệu Mo So…”.