Truyện ngắn: VŨ NGỌC GIAO

Phía sau chợ Bà Ðợi là con đường nhỏ ngoằn ngoèo thưa vắng. Vài cây ăn trái mọc dại, đất đá và cỏ gà đùn lên sau mỗi đợt lũ tràn bờ. Mặc nhiên, nó là chỗ dành cho mấy bác xe ôm chở hàng ghé lưng nghỉ tạm sau buổi chợ. Cũng có khi con đường thưa vắng đó là chỗ cho mấy con chó không chủ trú ngụ.

Ðến chợ Bà Ðợi, hỏi ông già Nhót bán chiếu, cách gì người ta cũng nhắc “Ông Nhót nuôi Dậm, con chó què chân mà thiệt tinh khôn!”. Ông Nhót lượm Dậm từ phía sau chợ Bà Ðợi về nuôi lúc nó mới vài ngày tuổi, còn chưa mở mắt. Nghe đâu tình cờ bữa đó do bán chậm nên ông gánh chiếu đi quanh rao xem có ai mua không, đến bãi rác sau chợ, ông nghe tiếng một con vật kêu lên từng hồi thảm thiết, tiếng kêu yếu ớt khiến ai nghe thấy cũng động lòng. Vậy là ông bới từ đống rác, tìm ra một chú chó con yếu ớt.

Ông Nhót mang Dậm về nuôi từ ngày đó. Hơn mười lăm năm bên cạnh ông Nhót, con Dậm được thương yêu. Về phần Dậm, có vẻ hiểu thân phận mình, hiểu người đã cứu vớt và nuôi nấng nên nó khôn một cách lạ thường. Ngày ngày nó theo chân ông ra chợ làng ngồi bán chiếu. Ông đi một bước, nó theo sau một bước. Buổi trưa ông ngả lưng trên tấm đanh phía sau chợ thiu thiu, gánh chiếu để gần đó. Ông ngủ, con Dậm ngồi canh chừng, ông có biểu cách gì nó cũng không chịu nằm, cứ ngồi chóc ngóc ngó người ta đi lại. Ai dừng lại có ý mua chiếu, nó lại gần khều ông ngồi dậy bán. Khách mua chiếu ôm đi rồi nó còn theo sau tiễn một đoạn, đuôi cong lên vẫy vẫy như cảm ơn. Vậy là càng có nhiều người muốn mua chiếu của ông Nhót cũng vì thương ông và thương con Dậm.

Mùa đông. Cây bàng đầu chợ vào mùa rụng lá, trên đọt chỉ còn trơ lại mấy tán lá non, vài ngọn gió mùa kín đáo sớt qua cái chợ nhỏ. Người ta thấy ông Nhót hơn một tuần nay chỉ ra chợ một mình, không có con Dậm lẽo đẽo theo sau. Ai cũng xa xót ái ngại khi nghe đâu con Dậm mấy ngày rồi bỏ ăn nằm một chỗ, ông Nhót ra chợ một mình, qua trưa lại quày quả về với nó.

Buổi chiều vừa về tới đầu ngõ ông Nhót đã linh tính có điều chẳng lành. Cái ổ con Dậm vẫn nằm bên hiên trống trơn, chén cơm từ sáng vẫn còn nguyên, chưa ăn miếng nào. Ông chạy quanh tìm nó. Ông xuống bến đò, vô xóm trong, ra chợ làng… Gặp ai ông cũng hỏi. Hỏi ai cũng lắc. Ông lội xuống ruộng bông, ra biền dâu, xuống đám bắp sau nhà… Người quen trong chợ cũng tiếp ông nhìn quanh ngõ ngách tìm kiếm, nhưng con Dậm vẫn biệt tăm.

Con Dậm biết nghe lời, không dễ gì tự tiện bỏ nhà đi biền biệt mà không hỏi ông lấy một lời. Hơn nữa nó lại đang đau, ăn uống đi lại cũng khó khăn. Buổi sáng trước khi ra chợ, ông xới chén cơm ăn, còn xới riêng cho nó một chén, nồi còn hai khúc cá kho, ông gắp cho nó một khúc. Con Dậm nay mắt đã mờ, lông lá trên lưng trụi lủi. Nó già rồi. Cái đuôi thẳng đơ cứ cụp xuống không ngoắc nổi lên khi gặp chuyện vui mừng.

Cũng biết có ngày con Dậm sẽ ra đi như những người thân trong cuộc đời đã lần lượt vì số phần mà phải rời khỏi ông. Nhưng cái cách con Dậm tự tiện bỏ nhà đi không một lời từ biệt khiến đôi vai ông Nhót xụi lơ như con chim gãy cánh. Sau những ngày rong ruổi tìm kiếm nhưng vô vọng, ông Nhót trở về ngồi bên ngạch cửa, kiểu ngồi một chân xếp bằng, chân kia dựng lên, thẫn thờ nhìn ra, cái nhìn mông lung vô định không ai đoán được ông nhìn gì.

Một buổi chiều nắng xế đã lui xa làm đường diềm trên những mép lá trong vườn sẫm lại. Trong tâm trí đã bắt đầu lẩn thẩn của ông chợt lóe lên: Loài chó luôn thương chủ, khi biết sắp đến ngày phải từ giã cõi đời, nó thường tìm một nơi nào đó thiệt xa, hay một nơi nào khuất mắt chủ để ra đi, lặng lẽ để chủ nó không phải đau lòng chứng kiến phút giây chia biệt.

Có thể lắm! Con Dậm của ông!

Ông Nhót lật đật đứng dậy, chụp cái nón lên đầu, đi ngược về cuối bãi sông. Bên lùm keo ken dày, tảng đá nâu rêu phủ nằm chắn trong góc rẽ qua con đường xuống bến sông. Linh cảm mách bảo, ông ngồi thụp xuống căng mắt nhìn vào lùm keo. Giữa đám cỏ chen chúc vồng lên, con Dậm nằm co. Ông lặng đi.

Mắt con Dậm mở to như cố nhìn ông lần cuối. Ông run rẩy chạm tay lên ngực con Dậm, vẫn còn ấm như thể nó chỉ vừa rời khỏi nhà mà đi, rời khỏi cái nơi nó đã sống hơn mười lăm năm trời. Ông ngồi thụp xuống ôm con Dậm riết vào hai cánh tay khô, cố nén nhưng tiếng nấc vẫn bật ra.

Từ ngày về với ông, con Dậm cùng ông bữa đói bữa no vậy mà nó cứ lớn lên, ú na ú nần. Nó uống nước sông mà lớn, ăn lá cây trong vườn mà khôn. Nó trở thành người thân, thành người bạn thân thiết của ông trong một đoạn đường đời.

Ôm con Dậm cuộn vào tấm áo, ông nhúc nhắc trở về, đặt nó nằm vào tấm chiếu trải bên hiên, tấm chiếu bao nhiêu năm nó ngồi cùng ông trong những bữa cơm, trong những buổi chiều chạng vạng ngóng ra bến đợi ông.

Vẫn dáng ngồi bất động, đến điếu thuốc cũng không buồn quấn, không cảm giác thèm một thứ gì trên đời này, ông nhìn con Dậm thiêm thiếp như ngủ. “Phải chi mày và tao được trở lại cái thời tuổi trẻ. Nhưng mà thời gian, đâu ai chống lại được...” - ông thì thào, xoa lên trán con Dậm.

Mấy con gà mái dầu đang đào xới ở vườn sau hình như cũng đánh hơi, tục tục kéo lại xúm chùm quanh con Dậm hiêng hiếng ngó nghiêng. Ngày thường con Dậm gầm gừ rượt đuổi nếu bầy gà có lỡ mon men vô bươi cái bếp tro nhưng lúc ra vườn tụi nó là bạn. Con Dậm lăn lộn trên đống cát đuổi theo mấy con chuột, sục sạo vô mấy cái hang giun hang dế, bầy gà mái lăng xăng chạy quanh ra chiều thích chí. Tiếng của chúng náo loạn cả vườn. Giờ đây, nhìn con Dậm im lìm chân nằm xếp lại hiền lành, hai con mắt he hé như cố nhìn quanh vườn lần cuối. Tạm biệt bầy gà, tạm biệt đống đất, ụ rơm, tạm biệt những hang giun hang dế… Bầy gà như linh cảm, lượn quanh con Dậm đang từ từ khép mắt, tiếng tục tục nghe ra cũng buồn thương đến lạ.

Cuộn con Dậm vào tấm chiếu, ông run run đặt nó vào lòng đất. Tiếng ông rì rầm: “Dậm à! Ngủ đi! Tao cũng già, cũng mệt rồi. Nay mai tao cũng về với đất, nhưng bây giờ thì tau vẫn ở đây thôi! Dậm à… Ngủ đi!”.

Ðêm. Ông thức trắng. Trong căn nhà nhỏ cuối xóm, tiếng ư ử thân thương đã không còn nữa, con Dậm đã mang nó đi rồi. Dậm đi, để lại một khoảng trống nữa trong cuộc đời ông.

Trời vừa hửng sáng, ông Nhót đã quảy cái giỏ lát đi ra ngõ. Chiều muộn, ông trở về với một bụi hoa lài đã trổ bông trắng xóa. Ông trồng bụi hoa trên mảnh đất sau vườn, nơi con Dậm nằm. Trong đêm, hương lài thoang thoảng, ông ngồi đó ngỡ như con Dậm vẫn còn trước mặt, cái tướng ngồi chóc ngóc y chang những buổi chiều ngóng ông trở về. Ông nhớ sự tinh khôn, gắn bó của Dậm trong hơn mười lăm năm làm bạn cùng ông, để ông có thêm những kỷ niệm về tình thương trong cuộc đời.

“Dậm ơi!...”