Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) 2025 mở rộng diễn ra ở thành phố Thiên Tân (Trung Quốc) mới đây thu hút sự chú ý của thế giới như một sự kiện ngoại giao tầm cỡ, với sự tham dự của các nhà lãnh đạo từ hơn 20 quốc gia, 10 tổ chức quốc tế và được xem là một chương quan trọng mới trong việc tăng cường hợp tác khu vực Âu - Á và định hình một trật tự thế giới đa cực hơn.

Trong hội nghị diễn ra ngày 31-8 và 1-9, lãnh đạo các nước SCO đã thông qua 24 văn kiện về tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực an ninh, kinh tế và giao lưu văn hóa cũng như xây dựng tổ chức. Đáng chú ý, các quốc gia thành viên đã ký kết và ra Tuyên bố Thiên Tân, phê chuẩn “Chiến lược phát triển SCO giai đoạn 2026-2035”, đồng thời kêu gọi sự đoàn kết và tôn trọng lẫn nhau nhằm ứng phó hiệu quả các thách thức an ninh và bất ổn ngày càng gia tăng trên toàn cầu.

Các nhà lãnh đạo chụp ảnh lưu niệm tại Hội nghị thượng đỉnh SCO ở Thiên Tân, Trung Quốc. Ảnh: AFP

Định hình tiếng nói rõ ràng và thống nhất 

Tuyên bố Thiên Tân nêu rõ, các quốc gia thành viên chủ trương tôn trọng quyền được tự do lựa chọn con đường phát triển chính trị và kinh tế - xã hội của người dân. Các nguyên tắc về tôn trọng chủ quyền, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, đảm bảo sự bình đẳng, cùng có lợi, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực sẽ là nền tảng cho sự phát triển bền vững của quan hệ quốc tế. Tuyên bố cũng kêu gọi ủng hộ hệ thống thương mại đa phương và khẳng định các quốc gia SCO tuân thủ chính sách không thực hiện các biện pháp tiếp cận mang tính cản trở và đối đầu trong giải quyết các vấn đề về phát triển quốc tế.

Phát biểu với báo giới ngay sau hội nghị kết thúc, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho biết Chiến lược phát triển SCO đến năm 2035 đã “định hình tiếng nói và định hướng rõ ràng” cho thập niên tới, coi đây là một trong những kết quả quan trọng nhất của hội nghị. Nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc ca ngợi hội nghị là cuộc họp hiệu quả nhất từ trước đến nay. “Hội nghị ủng hộ mạnh mẽ cơ chế thương mại đa phương lấy Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) làm trung tâm, kêu gọi phản đối các biện pháp đơn phương vi phạm các quy tắc của WTO và đã gửi đi một tiếng nói rõ ràng, thống nhất ủng hộ sự công bằng thay vì bắt nạt” - ông Vương nhấn mạnh.

Trong bài phát biểu quan trọng tại hội nghị, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tái khẳng định tầm nhìn về một trật tự thế giới mới thách thức sự thống trị của phương Tây, qua đó kêu gọi một hệ thống toàn cầu công bằng, đa cực hơn; kêu gọi SCO cùng nhau “phản đối tư duy Chiến tranh Lạnh, đối đầu theo khối cũng như các hành vi bắt nạt”; kêu gọi áp dụng luật pháp quốc tế “bình đẳng và thống nhất”. “Chúng ta nên ủng hộ sự đa cực hóa thế giới một cách bình đẳng và có trật tự, toàn cầu hóa kinh tế toàn diện và thúc đẩy việc xây dựng một hệ thống quản trị toàn cầu công bằng và bình đẳng hơn” - ông Tập cho biết.

Đặc biệt, Chủ tịch Tập đã công bố một loạt nỗ lực cụ thể để giải quyết các thách thức trước mắt, trong bối cảnh cuộc chiến thuế quan do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump phát động đang gây ra lo ngại về sự trì trệ kinh tế toàn cầu, gồm 100 dự án sinh kế “nhỏ và đẹp” tại các quốc gia thành viên SCO và hơn 2 tỉ nhân dân tệ (NDT) (hơn 280 triệu USD) viện trợ miễn phí, cũng như bổ sung thêm 10 tỉ NDT cho Liên minh Liên ngân hàng SSCO vay trong 3 năm tới. Được biết, Trung Quốc từng đầu tư hơn 84 tỉ USD vào các nước thành viên SCO và thương mại hằng năm giữa các nước thành viên SCO với Trung Quốc vượt mức 500 tỉ USD.

Đáng chú ý, nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng công bố kế hoạch đẩy nhanh việc thành lập một ngân hàng phát triển SCO để tăng cường an ninh và hợp tác kinh tế giữa các quốc gia thành viên. “Chúng ta nên mở rộng miếng bánh hợp tác và tận dụng tối đa nguồn lực của mỗi quốc gia để có thể hoàn thành trách nhiệm của chúng ta đối với hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng trong khu vực” - ông Tập nhấn mạnh, đồng thời kêu gọi SCO tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực năng lượng, cơ sở hạ tầng, khoa học công nghệ và trí tuệ nhân tạo.

Sức mạnh và bước chuyển mới

Được thành lập cách đây 24 năm, từ 6 nước thành viên sáng lập gồm Trung Quốc, Nga, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan, đến nay với sự tham gia của Ấn Độ, Iran, Pakistan và Belarus, SCO có 10 nước thành viên cùng 2 nước quan sát viên và 14 nước đối tác đối thoại, trở thành một tổ chức khu vực bao gồm gần một nửa dân số thế giới, 1/4 diện tích đất liền và 1/4 GDP toàn cầu. SCO đã trở thành tổ chức khu vực lớn nhất thế giới, triển khai hợp tác trên hơn 50 lĩnh vực, tổng GDP gần 30.000 tỉ USD, tầm ảnh hưởng và sức hấp dẫn ngày càng tăng.

Mặc dù SCO được thành lập để đáp ứng nhu cầu hợp tác an ninh, nhưng tổ chức này đã dần phát triển thành một nền tảng hợp tác sâu sắc trên nhiều lĩnh vực, bao gồm kinh tế, thương mại và trao đổi nhân văn, thúc đẩy sự hội nhập kinh tế và chính trị của các nước Nam bán cầu.

Bất chấp những thách thức, khác biệt về lợi ích và khó khăn trong việc đạt đồng thuận, SCO vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác đa phương; thể hiện khả năng phục hồi bằng các nỗ lực hợp tác, có thể dẫn đến sự phát triển lớn hơn trong tương lai. Trong 20 năm đầu kể từ khi thành lập, tổng giá trị thương mại của các nước thành viên SCO tăng gần 100 lần, trong khi tỷ lệ của SCO trong thương mại toàn cầu tăng từ 5,4% năm 2001 lên 17,5% năm 2020.

Đặc biệt, với hợp tác kinh tế - thương mại tiếp tục là trụ cột quan trọng, các nước thành viên hướng tới xây dựng không gian kinh tế chung, thống nhất quy tắc hải quan, thúc đẩy kỹ thuật số hóa thương mại và phát triển các “hành lang xanh” kết nối khu vực. Những nỗ lực này được kỳ vọng sẽ tạo ra động lực tăng trưởng mới, giảm thiểu tác động tiêu cực từ môi trường kinh tế toàn cầu bất định.

Trong bối cảnh địa chính trị đang phân cực sâu sắc, quan hệ giữa Trung Quốc, Nga và Ấn Độ nổi lên như một trục chủ đạo trong nội bộ SCO. 3 nước không chỉ là nền tảng chính trị - kinh tế của tổ chức, mà còn đóng vai trò điều phối các sáng kiến chiến lược, duy trì ổn định khu vực và mở rộng ảnh hưởng của SCO trên trường quốc tế. Vì thế, cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo 3 nước này bên lề Hội nghị thượng đỉnh SCO 2025 đã được dư luận quốc tế theo dõi và phân tích. 

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi nhấn mạnh: “SCO có thể trở thành ngọn hải đăng chỉ đường cho chủ nghĩa đa phương và trật tự thế giới bao trùm. Kết nối mạnh mẽ hơn sẽ mở ra cơ hội không chỉ cho kinh doanh mà còn cho sự tin tưởng và phát triển”. 

Theo ông Chu Vĩnh Bưu, chuyên gia tại Đại học Lan Châu (Trung Quốc), SCO đóng vai trò không thể thiếu như một nhân tố ổn định trong việc duy trì hòa bình và phát triển khu vực. Theo ông Chu, các ưu tiên trong tương lai của SCO sẽ tập trung vào việc tăng cường hợp tác trong cả lĩnh vực an ninh truyền thống và phi truyền thống, gồm chống khủng bố, chống cực đoan hóa, phòng ngừa và giảm thiểu thảm họa. Dựa trên nền tảng hợp tác an ninh, các quốc gia thành viên có cơ hội đáng kể để mở rộng quan hệ đối tác trong các lĩnh vực kinh tế, khoa học, công nghệ và nhân đạo, đặc biệt là kinh tế kỹ thuật số và thám hiểm vũ trụ. Sự hợp tác của SCO tiếp tục mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác ngoài an ninh, thể hiện sức sống mạnh mẽ và tiềm năng phát triển to lớn của tổ chức này. 

Một điểm đáng chú ý là sau hội nghị thượng đỉnh tại Thiên Tân, các nhà lãnh đạo SCO lại có thể gặp nhau tại Nga vào tháng 11 tới. Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh SCO hôm 1-9, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết: “Tôi tin rằng những thỏa thuận đạt được tại hội nghị ở Thiên Tân lần này sẽ được xem xét chi tiết tại hội nghị thượng đỉnh SCO tiếp theo, dự kiến diễn ra tại Mát-xcơ-va vào tháng 11 tới. Chúng tôi rất hân hạnh chào đón các đoàn đại biểu của tất cả các quốc gia thành viên”.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)