Giàn khoan khí đốt Xuân Hiểu của Trung Quốc. Ảnh: AP

Nhật và Trung Quốc vừa đạt được thỏa thuận cùng khai thác mỏ khí đốt đang tranh chấp Xuân Hiểu (Nhật gọi là Shirakaba) và hợp tác khai thác vùng biển Hoa Đông, chấm dứt 4 năm tranh cãi về chủ quyền khu vực này. Theo các nhà phân tích, việc hợp tác phát triển khu vực có diện tích khoảng 2.600 m2 trên biển là không lớn, nhưng thỏa thuận này có ý nghĩa biểu trưng rất lớn để Trung Quốc và Nhật có thể cùng nhau thúc đẩy mối bang giao vốn có nhiều gập ghềnh từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1972 đến nay.

Theo thỏa thuận, tập đoàn dầu khí Inpex Holding lớn nhất của Nhật sẽ đầu tư vào dự án khai thác mỏ khí đốt Xuân Hiểu, có sản lượng ước tính 1 tỉ m3/năm. Bên phía Trung Quốc là CNOOC, tập đoàn dầu khí ngoài khơi lớn nhất nước này. Trung Quốc và Nhật cũng cùng nhau khai thác dầu tại khu vực phía Bắc biển Hoa Đông, có trữ lượng được cho vào khoảng 3,26 tỉ thùng.

Sự kiện trên diễn ra chỉ 1 tháng sau khi Chủ tịch Hồ Cẩm Đào trở thành nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc đến thăm Nhật trong 10 năm qua, “làm nóng” quan hệ vốn lạnh nhạt dưới thời cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi.

Ngoài các vấn đề như sách giáo khoa lịch sử Nhật phủ nhận tội ác của phát-xít Nhật trong thời gian xâm lược Trung Quốc (từ trước Thế chiến thứ hai) và các chuyến thăm liên tục của ông Koizumi tới đền Yasukuni, nơi thờ hơn 2 triệu binh sĩ Nhật chết trận, trong đó có các tội phạm chiến tranh hàng đầu trong Thế chiến thứ hai, giới tuyến trên biển luôn là cuộc tranh cãi gay gắt giữa Nhật và Trung Quốc. Do cùng phụ thuộc vào nguồn năng lượng nhập khẩu nên cả hai muốn xác lập chủ quyền trên khu vực giàu dầu khí này. Trung Quốc cho rằng lãnh hải của họ mở rộng tới cuối thềm lục địa nước này, đến gần đảo Okinawa của Nhật. Trong khi đó, Tokyo khẳng định biên giới phải nằm ở giữa bờ biển của hai nước. Cuộc tranh chấp khiến quan hệ song phương trở nên cực kỳ căng thẳng vào năm 2004 sau khi tàu ngầm nguyên tử Trung Quốc xâm nhập lãnh hải Nhật 34 lần. Đáp lại, Tokyo xác định Trung Quốc là mối đe dọa an ninh trong Chương trình phòng vệ quốc gia cuối năm 2004. Song song đó, quân đội Nhật tăng cường thực hiện các cuộc tập trận chung với Mỹ, Thái Lan và Singapore.

Sau những cuộc tranh cãi gay gắt trước đây, có thể nói việc Nhật và Trung Quốc cùng thăm dò và khai thác mỏ khí đốt Xuân Hiểu là bước ngoặt mới cho triển vọng quan hệ song phương giữa hai cường quốc Đông Bắc Á. Thủ tướng Nhật Yasuo Fukuda cho rằng thỏa thuận này cho thấy hai nước đang tạo dựng hòa bình và hữu nghị trên vùng biển Hoa Đông. Nhận định trên càng được củng cố khi tàu khu trục Sazanami của Hải quân Nhật hôm 19-6 rời cảng Kure để thực hiện chuyến thăm đầu tiên của một chiến hạm nước này tới Trung Quốc trong hơn 6 thập niên qua.

N.MINH (Theo Reuters, THX, Guardian, Bloomberg)