Bollywood là nền công nghiệp điện ảnh lâu đời và đã gầy dựng được thị trường khắp các châu lục. Điện ảnh Bollywood có những bản sắc văn hóa và lối đi dễ nhận diện. Thế nhưng điều này lại cản trở sự phát triển của Bollywood một thời gian khá dài. Ngày nay, sự đổi mới trong tư duy làm phim, cùng công nghệ hiện đại đã mang đến cho nền điện ảnh này diện mạo mới.

Thị phần khổng lồ và khó khăn ở Bollywood

Bollywood dùng để chỉ ngành công nghiệp điện ảnh chủ yếu sản xuất phim nói tiếng Hindi, được ghép từ chữ Bombay (Mumbai ngày nay, Ấn Độ) và Hollywood. Ngoài phim nói tiếng Hindi, Bollywood còn sản xuất phim nói tiếng Tamil, Telugu, Bengali, Kannada… Phim Bollywood có nghĩa rộng hơn phim Ấn Độ, phản ánh sự đa sắc về văn hóa, dân tộc; nhưng vẫn có nét chung là dùng ca hát, nhảy múa, trang phục đặc trưng để kể một câu chuyện. Các nhân vật chính trong phim thường được xây dựng hào nhoáng, hoàn hảo, nhất là các nhân vật nam. Đặc biệt trong các phim của Tamil, Telugu, nhân vật nữ thường sẽ không có chỗ đứng trong gia đình và xã hội. Chính công thức này đã làm ảnh hưởng không ít đến sự phát triển của công nghiệp điện ảnh Bollywood. Phim dễ rơi vào lối mòn khi luôn xoay quanh đề tài gia đình, định kiến về phụ nữ, phân biệt giàu nghèo.

Baaghi 2 (trái), Padmaavat (phải, trên) và Sonu Ke Titu Ki Sweety - những phim Bollywood ăn khách đầu năm 2018.

Thị phần của Bollywood khá rộng: ngoài quốc gia tỉ dân Ấn Độ, còn có cộng đồng nói tiếng Hindi trải khắp thế giới, đặc biệt tập trung ở Anh, Canada, Mỹ, Úc... Đó là chưa kể cộng đồng các nền văn hóa khác có sự quan tâm, yêu thích với phim của Bollywood. Thống kê cho thấy Bollywood phục vụ 3,6 tỉ người trên toàn thế với và mỗi năm sản xuất hơn 1.000 tác phẩm ra thị trường, vượt qua Hollywood về số lượng. Thế nhưng trên thực tế, lợi nhuận Bollywood không nhiều, thậm chí nhiều phim lỗ nặng. Các chuyên gia cho rằng, tình trạng trên bắt nguồn từ định hướng không đúng của cả ngành điện ảnh Bollywood. Phim Bollywood quá chú trọng bản sắc với những nét văn hóa rất dễ nhận thấy về nhảy múa, âm nhạc, phục trang; nhưng không phải thị trường điện ảnh nào cũng đón nhận điều này. Việc chạy theo số lượng chỉ làm chất lượng thêm đáng lo vì kịch bản sơ sài, quay phim “mì ăn liền”, diễn viên không chuyên tâm diễn xuất vì chạy một lúc nhiều phim.

Dấu ấn đổi mới của Bollywood

Nhận thấy hạn chế đó, Bollywood đã có sự thay đổi để phù hợp với thị trường thế giới. Từ những chủ đề truyền thống, những năm gần đây phim của Bollywood chạm đến những vấn đề trước đây chưa từng được đề cập: thế giới tội phạm, những vấn đề xã hội, thời sự, tình dục, đồng tính... Những câu chuyện trong phim mang thông điệp bao quát và cộng đồng hơn, nhân vật cũng được xây dựng đa chiều, đào sâu về tính cách và tâm lý. Phục trang và âm nhạc cũng được thay đổi phù hợp với đời sống hiện đại. Có thể điểm qua một số phim Bollywood gần đây vượt ngoài cộng đồng nói tiếng Hindi: “English Vinglish”, “Three Idiots”, “Teri Meri Kahaani”, “Magadheera”, “Ghajini”, “Dangal”, “Secret Superstar”, “Padmaavat”…

“Dangal” (2016) là phim Bollywood đạt doanh thu cao nhất mọi thời đại với hơn 320 triệu USD, có doanh thu tại Trung Quốc khoảng 206 triệu USD, là phim thứ 21 ăn khách nhất mọi thời đại tại Trung Quốc. Không còn dấu tích của tư duy kịch bản truyền thống, “Dangal” có nhân vật trung tâm là những cô gái với hành trình vươn đến ước mơ và khát vọng được cống hiến cho nước nhà của một người đàn ông đã làm cha. Nối tiếp thành công của “Dangal”, “Secret Superstar” xếp thứ tư trong danh sách phim Bollywood có doanh thu phòng vé cao nhất khi trình chiếu ở nước ngoài, nhận được nhiều lời khen tích cực. Trang IMDb đánh giá phim đạt 8,4/10, còn nhà phê bình Mike McCahill của tờ The Guardian chấm bộ phim 4/5 sao: “Một tác phẩm điện ảnh giải trí hàng đầu, liều thuốc giải tuyệt vời trong thời buổi con người đang bị đầu độc bởi hàng loạt những bộ phim Âu Mỹ nhảm nhí, vô giá trị”.

Bollywood đã có dấu hiệu chuyển mình từ năm 2008. Khi đó “Ghajini” (2008) đã lập kỷ lục là phim Ấn đầu tiên cán mốc 100 Crore (cách tính doanh thu của Bollywood, tương đương khoảng 15 triệu USD). Gần 10 năm qua, danh sách “Câu lạc bộ 100 Crore” đã có khoảng 55 phim. 10 phim Bollywood có doanh thu cao nhất mọi thời đại đều nằm trong giai đoạn 2008-2018: “Dangal”, “3 Idiots”, “Tiger Zinda Hai”, “Sultan”, “Bajrangi Bhaijaan”… Nhà phê bình Nitin Tej Ahuja, nói: “Thị trường phim ảnh ở các quốc gia đang ngày càng mở rộng cho dòng phim Bollywood hiện đại. Trong tương lai, Bollywood có khả năng thay đổi vị thế trong ngành điện ảnh quốc tế”.

Ba tháng đầu năm 2018, doanh thu của Bollywood tăng 46% so với cùng kỳ năm 2017. “Đây là mức tăng trưởng tốt nhất trong khoảng 5-6 năm trở lại đây. 3 tháng đầu năm thường là giai đoạn doanh thu thấp trong năm của thị trường điện ảnh. Thật không ngờ Bollywood lại có mức tăng trưởng mạnh đến như vậy”, Devang Sampat, Giám đốc hãng Cinepolis India, bày tỏ. Các phim “Padmaavat”, “Sonu Ke Titu Ki Sweety”, “Baaghi 2” đều có doanh thu vượt 100 Crore, trở thành những phim Bollywood ăn khách nhất năm 2018 đến thời điểm hiện tại. Đạo diễn Luv Ranjan nói: “Điều đó giống như làn sóng, khi người ta xem một phim Bollywood và bị hấp dẫn, họ sẽ tìm kiếm những phim tương tự. Bollywood sẽ dần lan tỏa”.

Phân tích của đạo diễn Luv Ranjan diễn tả những gì đang diễn ra tại thị trường Trung Quốc. Khán giả Trung Quốc đang dần yêu thích dòng phim Bollywood kể từ sau “Dangal”. Hiện các tác phẩm “Secret Superstar”, “Spyder” đang có doanh thu ổn định tại Trung Quốc. Từ đó thị trường các quốc gia Đông Nam Á, Đông Á, Trung Đông cũng chịu ảnh hưởng. Nhà phân phối phim Yusuf Shaikh, cho rằng: “Bollywood hiện đại đã đổi mới trên nhiều phương diện, chú trọng đến chất lượng, kịch bản, diễn xuất. Họ cũng vận dụng công nghệ hiện đại, xây dựng kế hoạch quảng bá hiệu quả hơn”.

BẢO LAM (Tổng hợp từ dnaindia, livemint, Hollywoodreporter)