HẠNH NGUYÊN (Theo Nikkei Asia)

Dân số toàn cầu chạm mốc 8 tỉ người cuối năm ngoái báo hiệu những tiến bộ đáng kể về sức khỏe cộng đồng, giúp kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, Liên Hiệp Quốc (LHQ) cũng lưu ý nhân khẩu học trên thế giới đang trở nên đa dạng hơn bao giờ hết, với việc các quốc gia đối mặt với những xu hướng dân số khác biệt rõ rệt, từ tăng trưởng cho đến suy giảm. Không nơi nào điều này thể hiện rõ hơn ở châu Á.

Ấn Độ được dự báo sẽ vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới vào năm 2023. Ảnh: Deccan Herald

LHQ hồi tháng 11-2022 thông báo dân số toàn cầu đã chạm mốc 8 tỉ người, tức có thêm 1 tỉ người chỉ trong 11 năm. Hơn phân nửa trong số này hiện sống tại châu Á. Bên cạnh Trung Quốc (1,42 tỉ dân) và Ấn Độ (1,41 tỉ dân), 5 quốc gia khác ở châu Á có trên 100 triệu dân tính đến năm 2022 là Indonesia, Pakistan, Bangladesh, Nhật Bản và Philippines. Việt Nam với 98 triệu dân dự kiến cũng sẽ sớm gia nhập nhóm này.

Châu Á có các nước dân số trẻ với độ tuổi trung vị dưới 30, chẳng hạn như tuổi trung vị của Ấn Độ là 27,9, Pakistan 20,4, Philippines 24,7, bên cạnh những nền kinh tế già với tuổi trung vị dưới 50 gồm Nhật Bản 48,7, Hàn Quốc 43,9. Trong khi Ấn Độ đối mặt tình trạng thiếu việc làm và cơ sở hạ tầng để hỗ trợ dân số ngày càng phình ra, Nhật Bản lại ghi nhận sự sụt giảm tỷ lệ sinh nghiêm trọng đến mức chính phủ nước này gọi là “tình thế nguy cấp”. Những xu hướng dân số này đang tác động nhiều tới lĩnh vực kinh tế và xã hội.

Ấn Độ với dân số “trẻ”

Theo dự báo của LHQ, dân số Ấn Độ sẽ tăng khoảng 11 triệu người, lên 1,43 tỉ người vào năm 2023 và vượt qua Trung Quốc trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Ấn Độ “đóng góp” hơn 17% dân số toàn cầu nhưng chỉ chiếm 2,4% diện tích đất và 4% nguồn nước ngọt trên thế giới, khiến quốc gia Nam Á này đứng trước những cơ hội và cả thách thức.

Chính phủ Ấn Độ cho rằng họ có cơ hội nhân khẩu học, tức “lợi thế về lực lượng trẻ”. “Khi Ấn Độ trải qua sự thay đổi nhân khẩu học, cùng với những tiến bộ công nghệ và thay đổi về động lực xã hội, dân số trẻ sẽ đóng góp đáng kể vào việc nhận thức tiềm năng kinh tế của đất nước”, báo cáo của chính phủ về tuổi trẻ ở Ấn Độ năm 2022 đánh giá. Dù vậy, tài liệu cũng cho rằng tuổi trẻ đi đôi với nhiều thách thức về phát triển như tiếp cận giáo dục, việc làm lương cao, bất bình đẳng giới, tảo hôn, các dịch vụ y tế thân thiện với tuổi trẻ và có thai ở tuổi vị thành niên.

Tuy các chuyên gia kinh tế dự báo tổng sản phẩm quốc nội của Ấn Độ sẽ tăng khoảng 7% trong năm nay, cao nhất trong số các nền kinh tế lớn và điều tồi tệ nhất của đại dịch COVID-19 sắp kết thúc, Ấn Độ vẫn tiếp tục đối mặt tỷ lệ thất nghiệp cao, 8%. Điều này chỉ ra rằng Ấn Độ sẽ không tạo đủ việc làm để hỗ trợ dân số đang tăng.

Các chuyên gia còn cho rằng nhu cầu lương thực trong nước tăng cao có thể sẽ ảnh hưởng đến hoạt động giao thương của Ấn Độ với các quốc gia khác, trong khi Ngân hàng Thế giới gần đây ước tính New Delhi cần đầu tư 840 tỉ USD vào cơ sở hạ tầng đô thị trong 15 năm tới để hỗ trợ toàn thể công dân. “Thách thức cho Ấn Độ về mặt lương thực là sản xuất nông sản rất dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Mặt khác, nhu cầu trong nước lại đang tăng vọt. Ví dụ như khi sản lượng thấp, nhu cầu trong nước được ưu tiên, để rồi có thể dẫn tới việc cấm xuất khẩu một số mặt hàng nông sản như cách Ấn Độ đã áp dụng đối với lúa mì năm ngoái, gây ra vấn đề lương thực tại những quốc gia khác”, Shotaro Kumagai, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản, nhận định.

Nhật Bản “già”

Trong khi đó, Nhật Bản, xã hội có tốc độ già hóa nhanh nhất châu Á, đối mặt những vấn đề hoàn toàn khác, bao gồm suy giảm dân số ở nông thôn. Theo thống kê, Nhật có tới 3,5 triệu ngôi nhà bỏ hoang năm 2018, tăng gần gấp đôi trong 2 thập niên. Những ngôi nhà này có thể làm mất giá trị cảnh quan, bào mòn khả năng phòng chống thảm họa, tội phạm của khu vực cũng như dễ gây hỏa hoạn, trở thành những bãi rác trái phép.

Số trẻ em chào đời tại Nhật Bản trong 10 tháng của năm 2022 đã giảm 4,8% so với cùng kỳ năm 2021. Những quốc gia phát triển như Nhật Bản và Hàn Quốc đều đang đối mặt tình trạng tỷ lệ sinh giảm khi đại dịch hoành hành, khiến nhiều người trẻ trì hoãn kết hôn hoặc một số cặp đôi “ngại đẻ”.