Bài cuối: Phát huy vai trò báo chí tiếng Khmer trong giai đoạn mới: Gắn kết, gìn giữ và lan tỏa

Dù có bước phát triển và đạt được nhiều thành tựu trong công tác tuyên truyền, nhưng sự phát triển báo chí tiếng Khmer ở Nam bộ vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Trong khi đó, xu thế toàn cầu hóa, bùng nổ thông tin ngày càng mạnh mẽ, nhất là các thế lực thù địch vẫn luôn lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo ra sức chống phá Ðảng và Nhà nước ta. Ðể báo chí tiếng Khmer ở Nam bộ trở thành người bạn đồng hành bền bỉ, gắn kết, gìn giữ và lan tỏa trong cộng đồng dân tộc Khmer, rất cần tiếp tục được sự trợ lực từ các ngành hữu quan.

Thách thức trong quá trình phát triển

Thời gian qua, thông qua việc truyền tải các chủ trương, chính sách dân tộc một cách dễ hiểu và gần gũi, Chương trình tiếng Khmer trên Ðài Tiếng nói Việt Nam khu vực ÐBSCL (VOV ÐBSCL) có vai trò quan trọng kết nối thông tin giữa chính quyền và cộng đồng người Khmer tại ÐBSCL. Chương trình không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, là cầu nối giữa chính sách và cuộc sống của đồng bào Khmer. Dù vậy, VOV ÐBSCL vẫn gặp một số thách thức trong quá trình thực hiện Chương trình.

Phóng viên báo chí tiếng Khmer tác nghiệp. Ảnh: Lý Then

Nhà báo Thạch Thị Ngọc Tươi, Phó trưởng Phòng Tiếng dân tộc, VOV ÐBSCL, cho biết: “Nhân sự chuyên trách Chương trình còn thiếu, đặc biệt là những người có trình độ chuyên môn cao về báo chí và hiểu sâu về văn hóa Khmer.  Với sự phát triển của công nghệ số, báo chí tiếng Khmer đôi lúc chưa kịp đổi mới hình thức tiếp cận, như: phát triển nội dung số, mạng xã hội… để theo kịp xu hướng. Một bộ phận người Khmer ở vùng sâu, vùng xa vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận thông tin, do điều kiện kinh tế và hạ tầng truyền thông chưa đồng đều”.

Vấn đề này, ông Nguyễn Văn Triều, Tổng Biên tập Báo - Ðài Phát thanh Truyền hình (PTTH) Sóc Trăng, cho biết: Nguồn lực dành cho sản xuất chương trình phát sóng tiếng Khmer của địa phương bị hạn chế do gặp nhiều khó khăn trong thu hút quảng cáo và tài trợ. Trên lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, việc sáng tác kịch bản sân khấu Dù kê hoặc bài hát mới rất ít, chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất chương trình phục vụ khán giả. Riêng đội ngũ làm báo tiếng Khmer dù cơ bản đáp ứng nhưng về chuyên môn cần được đào tạo, bồi dưỡng cả về dịch thuật và kỹ thuật.

Còn nhiều yếu tố khác khiến việc tuyên truyền bằng tiếng Khmer trên báo chí gặp nhiều khó khăn. Theo đa số lãnh đạo các cơ quan báo chí có sản phẩm báo chí tiếng Khmer, khả năng tiếp nhận thông tin của các tầng lớp, các giới trong đồng bào Khmer có sự khác nhau. Nhất là khi đi sâu vào chi tiết đối với những từ kỹ thuật, vay mượn từ tiếng Pali, Sanskrit, hoặc những từ ngữ được dịch theo thuật ngữ mới của tiếng Việt, hay các thuật ngữ chuyên về hành chính, chính trị, kinh tế - xã hội bằng tiếng Khmer. Tỷ lệ mù chữ Khmer trong đồng bào cũng khá cao nên có nhiều người không thể đọc báo chí Khmer. Nguồn nhân lực chuyên làm báo chí tiếng Khmer nhìn chung có năng lực nhưng đôi lúc chưa đáp ứng yêu cầu thực tế về cung cấp thông tin, tuyên truyền đến vùng đồng bào Khmer trong tình hình mới. Tại các địa phương đông đồng bào dân tộc Khmer lại càng khó khăn hơn trong công tác huy động nguồn nhân lực. Ðặc biệt, kinh phí cho các hoạt động còn rất hạn chế và nhìn chung rất khó khăn, chưa đáp ứng yêu cầu thực tế về lĩnh vực tuyên truyền đặc thù. Ðồng bào Khmer sinh sống chủ yếu ở vùng sâu, vùng xa, địa bàn cư trú tương đối rộng cũng phần nào gây khó khăn cho công tác tuyên truyền, phát hành báo chí. Việc củng cố, phát huy vai trò, công tác kiện toàn cơ cấu tổ chức, quản lý cũng như định hướng hoạt động đảm bảo tính ổn định, lâu dài của một số đơn vị báo chí sử dụng ngôn ngữ Khmer còn gặp nhiều bất cập, có nơi chưa được sự quan tâm đúng mức từ các ngành hữu quan.

Tiếp tục trú trọng và nâng cao chất lượng tuyên truyền

Ông Thạch Sô Phol, Phó trưởng Phòng Báo Khmer, Báo Cần Thơ, cho biết: Báo chí tiếng Khmer, đặc biệt là báo in, cần không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng để mỗi tác phẩm đến độc giả không chỉ đạt yêu cầu về chất lượng thông tin, tuyên truyền mà còn hấp dẫn về hình ảnh, từ ngữ, văn phong, và đặc biệt là bản sắc dân tộc. Mỗi bài báo cần súc tích, nhưng phải chứa thông điệp cụ thể để đồng bào Khmer khi tiếp cận “dễ dàng hiểu, dễ dàng học và làm theo”.

Theo Hòa thượng Trương Hường, Phó Chủ tịch Hội Ðoàn kết Sư sãi yêu nước tỉnh Trà Vinh, để phát huy tốt vai trò của báo chí tiếng Khmer ở Trà Vinh và cả ÐBSCL, cần phát huy tốt vai trò xung kích của các cơ quan báo chí trong tìm hiểu, tích cực khai thác đa dạng các đề tài liên quan đến đồng bào dân tộc Khmer. Từ đó, tạo ra nhiều sản phẩm báo chí hay, hấp dẫn, gần gũi và được đồng bào Khmer đón nhận. “Muốn vậy, theo tôi, phóng viên phải tích cực bám cơ sở để phản ánh thông tin kịp thời, giúp nhân dân nâng cao nhận thức, thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách, pháp luật của Ðảng và Nhà nước. Trong tuyên truyền, phóng viên cần chú trọng nêu gương cá nhân, tập thể điển hình tiên tiến, người tốt, việc tốt, nhất là trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” - Hòa thượng Trương Hường nói.

Ðể vượt qua những khó khăn và thúc đẩy sự phát triển của báo chí tiếng Khmer nói chung và chương trình tiếng Khmer của VOV ÐBSCL nói riêng, nhà báo Thạch Thị Ngọc Tươi, Phó trưởng Phòng Tiếng dân tộc, VOV ÐBSCL, cho rằng: “Nên tổ chức giao lưu học tập, trao đổi kinh nghiệm ở các đơn vị làm báo tiếng Khmer các địa phương vùng ÐBSCL. Cần có các chương trình đào tạo chuyên sâu về báo chí cho đội ngũ nhà báo Khmer, song song với mở lớp biên dịch tiếng Việt sang tiếng Khmer; kết hợp với hỗ trợ học bổng cho sinh viên… để thu hút nhân tài vào lĩnh vực này”.

Khẳng định đầu tư tốt cho báo chí tiếng Khmer cũng là việc làm thiết thực để bảo tồn tiếng nói, chữ viết dân tộc - một phương tiện chuyển tải nghị quyết của Ðảng, chính sách pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống đồng bào dân tộc Khmer, nhiều ý kiến cho rằng: Cần thừa nhận công tác sử dụng tiếng Khmer trên các phương tiện thông tin đại chúng là một công tác khó, mang tính đặc thù, cần phát huy hơn nữa vai trò quản lý trong phối hợp giữa các cơ quan báo chí với các ban ngành, đoàn thể… nắm tình hình, thống kê, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng lực lượng. Các cơ quan hữu quan cần quan tâm đào tạo đội ngũ làm báo có trình độ và am hiểu về phong tục tập quán, tôn giáo của dân tộc để dễ dàng chuyển tải hết ý nghĩa trong đời sống về kinh tế, văn hóa, xã hội từng dân tộc nhằm mang lại hiệu quả cao trong công tác thông tin tuyên truyền đến đồng bào dân tộc thiểu số. Các viện, trường… cần tổ chức nghiên cứu các từ ngữ khó, từng bước có đủ số lượng và bảo đảm chất lượng từ tiếng Khmer tương ứng với từ ngữ tiếng Việt, nhất là trên các lĩnh vực: hành chính, chính trị, kinh tế, phong tục tập quán, tôn giáo tín ngưỡng… Từ đó, phục vụ công tác biên dịch đạt chất lượng cao nhất, nâng cao hiệu quả thông tin, tuyên truyền chủ trương của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với đồng bào dân tộc.

Không chỉ vậy, các cơ quan báo chí có chương trình, ấn phẩm tiếng Khmer cần tăng cường cộng tác với những chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà văn hóa để tuyên truyền, phát huy, bảo tồn những giá trị về văn hóa vật thể, phi vật thể của dân tộc. Từ đó, đảm bảo mỗi tác phẩm báo chí khi đến với độc giả đều đạt về chất lượng nội dung, hấp dẫn về hình ảnh, văn phong và bản sắc dân tộc. Bên cạnh đó, thường xuyên tổ chức khảo sát, lấy ý kiến độc giả, nhất là ý kiến các vị chức sắc tôn giáo, nhà nghiên cứu, trí thức là đồng bào dân tộc thiểu số… để có sự điều chỉnh kịp thời, phục vụ nhu cầu của độc giả và phù hợp với xu hướng phát triển của báo chí.

Báo chí tiếng Khmer chính là cầu nối quan trọng giữa Ðảng, Nhà nước với đồng bào Khmer Nam Bộ - nơi không chỉ truyền tải kịp thời chủ trương, chính sách đến người dân bằng tiếng mẹ đẻ, mà còn góp phần gìn giữ ngôn ngữ, văn hóa và bản sắc dân tộc. Trong lúc các thế lực thù địch không ngừng xuyên tạc, kích động tư tưởng ly khai, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, thì mỗi tờ báo, bản tin, chương trình phát thanh - truyền hình tiếng Khmer như một “pháo đài mềm” vững chắc trên mặt trận tư tưởng. Ðặc biệt, trong giai đoạn tinh gọn tổ chức, sáp nhập các địa phương, sáp nhập các cơ quan báo chí ở ÐBSCL như hiện nay, việc đảm bảo tiếng nói riêng của đồng bào dân tộc Khmer càng cần được đặt đúng vị trí -  không bị mờ nhạt, mà phải phát triển theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn và bám sát thực tiễn đời sống cộng đồng dân tộc Khmer.