Bài 1: Đưa chính sách, văn hóa dân tộc đến gần hơn với đồng bào Khmer

Là một bộ phận của nền báo chí cách mạng Việt Nam, báo chí tiếng Khmer ở Nam bộ ra đời từ những năm kháng chiến chống giặc ngoại xâm ở 2 địa bàn có đông đồng bào Khmer sinh sống, đáp ứng yêu cầu tuyên truyền trong điều kiện thời chiến với các bản tin tuyên huấn ở Sóc Trăng hay phiên bản tiếng Khmer của Báo Trà Vinh… Hiện nay, hầu hết các địa phương có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống ở ĐBSCL đều có báo chí tiếng Khmer để đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với đồng bào dân tộc Khmer. Từ đó, góp phần không nhỏ vào việc giữ gìn, phát huy tiếng nói, chữ viết và bản sắc văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc Khmer.

Cầu nối góp phần đưa chính sách dân tộc vào cuộc sống

Trong tiến trình lãnh đạo cách mạng, Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm đến đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có đồng bào dân tộc Khmer, thể hiện qua những chủ trương, chính sách đúng đắn, toàn diện. Nội dung các chính sách dân tộc ngày càng đa dạng, sâu rộng, đáp ứng nhu cầu của cán bộ, sư sãi và đồng bào Khmer, tạo sự chuyển biến tích cực về kinh tế - xã hội, ổn định an ninh, quốc phòng trong vùng. Hệ thống báo chí tiếng Khmer luôn đồng hành cùng các cấp, các ngành tuyên truyền, cổ vũ, động viên đồng bào, sư sãi Khmer tích cực thi đua thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách.

Các vị sư thường đọc Báo Cần Thơ tiếng Khmer để nắm thông tin, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến đồng bào dân tộc Khmer. Ảnh: Ma Lai

Tỉnh Sóc Trăng có trên 30% dân số là đồng bào dân tộc Khmer. Tỉnh đã đầu tư Đề án “Nâng cao chất lượng nội dung chương trình phát sóng tiếng Khmer": giai đoạn 2018-2020, hỗ trợ 3 tỉ đồng/năm; giai đoạn 2021-2025, hỗ trợ 5 tỉ đồng/năm… Chương trình tiếng Khmer của Đài Phát thanh - Truyền hình (PTTH) Sóc Trăng (cũ) được đánh giá cao, với nhiều nội dung phong phú. Theo ông Nguyễn Văn Triều, Tổng Biên tập Báo - Đài PTTH tỉnh Sóc Trăng, chương trình phát sóng tiếng Khmer của Báo - Đài PTTH Sóc Trăng chú trọng nâng cao chất lượng tin tức thời sự. Báo - Đài PTTH Sóc Trăng cũng mở thêm nhiều chuyên đề: Dân tộc và phát triển, Bình đẳng giới, Ngăn ngừa tảo hôn, Sóc Trăng quê tôi, Chính sách với đồng bào...

Trà Vinh cũng có trên 30% dân số là đồng bào dân tộc Khmer nên Đài PTTH tỉnh Trà Vinh dành nhiều thời gian cho chương trình phát thanh tiếng Khmer, thời lượng 135 phút/ngày. Cụ thể, buổi sáng từ 6 giờ 30 phút đến 7 giờ 15 phút; trưa từ 10 giờ 30 phút đến 11 giờ 15 phút; tối từ 18 giờ đến 18 giờ 45 phút. Ông Ky Chane Đô Ra, Phó Giám đốc Đài PTTH tỉnh Trà Vinh, cho biết: Thông qua sóng truyền hình, sóng phát thanh và các nền tảng mạng xã hội của Truyền hình Trà Vinh (Facebook, Youtube) bằng tiếng Khmer, Đài PTTH tỉnh Trà Vinh đã cùng Đảng bộ, chính quyền cụ thể hóa nội dung, đưa nghị quyết đến với đồng bào Khmer. Đặc biệt, báo chí tiếng Khmer ở Trà Vinh luôn bám sát thực tiễn các hoạt động, các sự kiện liên quan đến chủ đề về phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng, văn hóa xã hội trong đồng bào Khmer. Vì thế, cơ bản đáp ứng nhu cầu của độc giả, khán, thính giả là đồng bào dân tộc Khmer.

Báo Cần Thơ tiếng Khmer với 8 trang nội dung, chính thức ra mắt độc giả vào ngày 16-4-2007 và phát hành đến trên 600 chùa Khmer, các đồn biên phòng, trường dân tộc nội trú... ở ĐBSCL, nơi có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống. Ngày 22-12-2007, Trang tin Điện tử Báo Cần Thơ tiếng Khmer tích hợp trên Báo Cần Thơ điện tử chính thức phát trên mạng toàn cầu.

Theo Ban Biên tập Báo Cần Thơ, từ khi ra đời đến nay, Báo Cần Thơ tiếng Khmer không ngừng cải tiến hình thức, nội dung để ngày càng gần gũi hơn với độc giả. Báo Cần Thơ tiếng Khmer luôn thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích của tờ báo Đảng, có định hướng tuyên truyền thiết thực và phù hợp với đại đa số độc giả là sư sãi, sinh viên, cán bộ, trí thức, người có uy tín... trong đồng bào dân tộc Khmer. Đặc biệt, Báo Cần Thơ tiếng Khmer luôn giữ tính đặc thù dân tộc, chú trọng tuyên truyền chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đến với đồng bào. Qua đó, phản ánh đời sống vật chất, tinh thần, cổ vũ phong trào lao động, sản xuất của đồng bào Khmer Nam bộ, góp phần củng cố thêm lòng tin của đồng bào Khmer Nam bộ đối với Đảng và Nhà nước. Ông Thạch Rích, Phó Hiệu trưởng, Trường Bổ túc văn hóa Pali trung cấp Nam bộ, cho biết: Xem Báo Cần Thơ tiếng Khmer là biết được thông tin về đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, y tế… trong vùng đồng bào dân tọc Khmer ở các tỉnh, thành vùng ĐBSCL, nơi có đông đồng bào Khmer sinh sống. Báo Cần Thơ tiếng Khmer rất được sư sãi, nhân sĩ, trí thức Khmer ở ĐBSCL đón đọc.

Ngoài tuyên truyền chủ trương, chính sách dân tộc, báo chí tiếng Khmer còn tham gia phản hồi ý kiến của các vị chức sắc, sư sãi, người có uy tín và các tầng lớp dân cư trong đồng bào dân tộc Khmer. Hòa thượng Trương Hường, Phó Chủ tịch Hội Đoàn kết Sư sãi yêu nước tỉnh Trà Vinh, cho rằng: Nhờ thông tin tuyên truyền của báo, đài tiếng Khmer, đồng bào dân tộc Khmer có ý thức, trách nhiệm hơn trong việc chấp hành pháp luật, thay đổi nhận thức tư tưởng. Qua báo, đài, đồng bào có thể phản ánh tâm tư, nguyện vọng lên cấp thẩm quyền để Nhà nước, chính quyền địa phương có sự điều chỉnh hợp lý về phát triển kinh tế - xã hội.

Gìn giữ văn hóa, ngôn ngữ và niềm tin cộng đồng

Đặc điểm nổi bật trong văn hóa của người Khmer là một trong số các dân tộc thiểu số Việt Nam có ngôn ngữ (tiếng nói, chữ viết) riêng, khá hoàn chỉnh. Thêm vào đó, trong quá trình tồn tại và phát triển, đồng bào Khmer Nam bộ không ngừng sáng tạo ra các giá trị văn hóa, các lễ hội truyền thống của dân tộc, tôn giáo. Do vậy, ngoài vai trò truyền thông chính sách, báo chí tiếng Khmer còn góp phần gìn giữ văn hóa, ngôn ngữ, từ đó xây dựng niềm tin trong cộng đồng dân tộc Khmer. Ông Nguyễn Văn Triều, Tổng Biên tập Báo - Đài PTTH Sóc Trăng, cho biết: Phần lớn các chương trình giải trí của báo chí tiếng Khmer đều có sân khấu Dù kê, Rô băm, ca - múa - nhạc Khmer... Những năm qua, Báo - Đài PTTH Sóc Trăng đã tổ chức thành công Liên hoan Dân ca Khmer khu vực ĐBSCL; Liên hoan Ca - Múa - Nhạc Khmer Nam bộ; Liên hoan Trích đoạn sân khấu Dù kê và Rô băm khu vực ĐBSCL, có trên 1.000 nghệ sĩ, nghệ nhân là người dân tộc Khmer đến từ các tỉnh Trà Vinh, Kiên Giang, An Giang, Bạc Liêu, Cà Mau và Sóc Trăng... Qua đó góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc, lan tỏa các giá văn hóa trị đặc trưng và lòng tự hào dân tộc của đồng bào Khmer Nam bộ.

Ông Chau Kim Son, cán bộ hưu trí ở xã Ô Lâm, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang, cho biết:  “Tôi từng lo nghệ thuật dì kê của đồng bào Khmer ở Ô Lâm mai một. Nhưng gần đây, có nhà đài lên tận nơi quay, đưa lên truyền hình, YouTube... Rồi nghệ thuật này được công nhận Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Nhờ đó mà con cháu biết gìn giữ, học hát, học múa lại... Không chỉ vậy, những ngày hội lớn của đồng bào Khmer, như: Đua bò vùng Bảy Núi ở An Giang nhân dịp lễ Sene-Dolta, đua ghe Ngo ở Sóc Trăng, Trà Vinh, Bạc Liêu… nhân Ok-Om-Bok…, báo chí tiếng Việt, tiếng Khmer đều đưa tin rầm rộ, thậm chí truyền hình trực tiếp có bình luận bằng tiếng Khmer để đồng bào theo dõi. Báo chí tiếng Khmer đã góp phần giới thiệu, giữ gìn, quảng bá văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, đồng bào Khmer nói riêng. Rất quý và đáng trân trọng!”.

Trên Báo Cần Thơ tiếng Khmer, mục “Trao đổi dịch thuật” bố trí 1/4 ở trang 7 và được duy trì từ số báo đầu tiên đến nay. Ông Thạch Rích, Phó Hiệu trưởng Trường Bổ túc văn hóa Pali trung cấp Nam bộ, cho biết: Góc “Trao đổi dịch thuật” thường xuyên cập nhật từ mới, từ khó và trích dẫn đoạn dịch phù hợp với ngữ cảnh - rất bổ ích cho học viên, giáo viên của Trường trong học tập, nghiên cứu, giảng dạy tiếng Khmer…”. Ông Tô Đơ ở xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng, chia sẻ: “Tôi thường theo dõi cả Đài PTTH Sóc Trăng (cũ) và Báo Cần Thơ tiếng Khmer. Tôi rất tự hào vì Đảng, Nhà nước không chỉ quan tâm đầu tư phát triển đời sống vùng đồng bào Khmer mà còn quan tâm đến nét riêng của dân tộc Khmer. Báo chí tiếng Khmer không chỉ giúp bà con nắm bắt thông tin thời sự, đổi thay ở phum sóc mà còn góp phần quan trọng trong giữ gìn tiếng nói, chữ viết của dân tộc Khmer. Từ đó, người Khmer càng thêm tự hào về dân tộc mình, cùng ra sức xây dựng phum sóc ngày càng giàu đẹp”.

***

Những năm qua, báo chí tiếng Khmer ở Nam bộ không ngừng phát triển cả về hình thức lẫn nội dung. Số lượng báo, đài sử dụng ngôn ngữ Khmer được mở rộng. Cơ sở vật chất, kỹ thuật từng bước được hiện đại. Đội ngũ làm báo tiếng Khmer nhìn chung có phần tăng về số lượng, nhiệt huyết và trình độ nghiệp vụ ngày càng được nâng lên. Loại hình báo chí ngày càng đa dạng: báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình… Để có được báo chí cách mạng tiếng Khmer phát triển như ngày nay, đã và đang có những nhà báo dân tộc Khmer đầy tâm huyết với nghề.

Nhóm PV Báo Cần Thơ tiếng Khmer

(Còn tiếp)

Bài 2: Những nhà báo Khmer tâm huyết với nghề