Những phận người trên đất Mỹ, những ám ảnh về quá khứ chiến tranh, sự thích nghi với môi trường mới và những hoài niệm, đau đáu về quê hương… được Viet Thanh Nguyen - nhà văn gốc Việt đầu tiên đoạt giải Pulitzer 2016 - chuyển tải đầy tâm sự qua tập truyện ngắn “Người tị nạn”.
Sách do Phạm Viêm Phương dịch, NXB Hội Nhà văn phối hợp với Phương Nam Book phát hành quý I-2018.

Viet Thanh Nguyen sinh năm 1971 ở Buôn Ma Thuột. Năm 1975, ông theo gia đình sang Mỹ. Hiện ông là giáo sư tại Đại học Nam California. Ngoài giảng dạy và viết lách, ông còn là một nhà phê bình văn hóa cho tờ The Los Angeles Times. Năm 2016, ông giành giải Pulitzer văn chương với tiểu thuyết “The Sympathizer” (tạm dịch: Cảm tình viên). “Người tị nạn” là tác phẩm đầu tiên của ông được chuyển ngữ tiếng Việt và giới thiệu với độc giả Việt Nam.

Với 8 truyện ngắn viết về những người Việt Nam trên đất Mỹ, cuốn sách góp phần giúp người đọc hiểu hơn về đời sống, tâm tư của kiều bào nơi xứ người. Đa số các truyện ngắn không đặt nặng về cốt truyện, nội dung mà tác giả dùng lối viết mang đậm tính tự sự, đi sâu vào chi tiết và tâm trạng nhân vật, qua đó làm bật được nỗi lòng của những người xa xứ.

Mở đầu bằng một câu chuyện đầy ám ảnh về quá khứ đau thương của một gia đình vượt biên: “Những người đàn bà mắt đen”, tập truyện tạo được ấn tượng đặc biệt cho người đọc. Để từ đó, mở ra những câu chuyện khác, nhẹ nhàng hơn nhưng không kém chiều sâu tâm lý và sự phức hợp của quá khứ lẫn hiện tại.

Qua những trang viết, từng hoàn cảnh gia đình, từng phận người hiện ra với đủ sắc thái. Một cô gái sống bằng nghề viết thuê, luôn bị ám ảnh bởi cái chết của anh trai – người đã cố bảo vệ cô khỏi sự hãm hại của bọn cướp biển - trong chuyến vượt biên hơn 20 năm trước. Một chàng trai mới nhập cư vào xứ cờ hoa, loay hoay thích nghi với cuộc sống mới, văn hóa mới. Một gia đình giáo sư sống ổn định mấy chục năm trên đất Mỹ, nhưng cuối đời, chứng bệnh lẫn trí của người già khiến người chồng luôn sống trong hoài niệm nơi quê nhà mà quên mất thực tại. Hay sự khác biệt trong tư tưởng, nhận thức dẫn đến những mâu thuẫn giữa cha và con, những thành viên trong gia đình hoặc những người bạn…

Có thể thấy rõ sự chông chênh trong tâm thức của những người ly hương và sự bất an đó bắt nguồn từ quá khứ, từ những chấn thương tâm lý của chiến tranh, của thời kỳ hậu chiến. Để thấy rằng, chiến tranh dù đã lùi xa nhưng dư chấn của nó vẫn đeo bám dai dẳng trong đời sống những người bước ra từ cuộc chiến ấy.

Đặc biệt, thông qua truyện “Tổ quốc”- truyện ngắn cuối cùng trong tập truyện – Viet Thanh Nguyen khiến người đọc chiêm nghiệm, suy ngẫm về ước mơ và thực tế, về hạnh phúc. Đó là câu chuyện về hai chị em cùng cha khác mẹ, người ở Mỹ trở về thăm cố hương với sự hồ hởi, háo hức; người ở Việt Nam ấp ủ giấc mơ đến Mỹ để được đổi đời. Khi khám phá đời sống thực của nhau, họ có thấu hiểu hơn về hạnh phúc?

Mở đầu bằng một câu chuyện ra đi và kết thúc bằng một câu chuyện trở về, có thể thấy rõ tâm tưởng của tác giả vẫn hướng về quê cha đất mẹ.

CÁT ĐẰNG