“Hoa của đất” qua sưu tập gốm Nam Bộ tại TP Cần Thơ là chủ đề trưng bày chuyên đề đang diễn ra tại Bảo tàng TP Cần Thơ. “Hoa của đất” không chỉ nói lên tài hoa của người thợ mà còn cho thấy bề dày và sức lan tỏa của các dòng gốm ở Nam Bộ xưa và nay.

Bà Đoàn Thị Ngọc Diệp giao lưu, giới thiệu nghề gốm với các em học sinh. Ảnh: DUY KHÔI

“Vì sao đất màu nâu mà khi nung lên lại ra màu đỏ?”, “Vì sao gốm Vĩnh Long không mang tráng men mà để màu đỏ sau khi nung?”… những câu hỏi đầy thích thú, tò mò nhưng cũng cho thấy sự kỳ thú của làng nghề trăm năm được các em học sinh hỏi nghệ nhân. Đó là không khí buổi giao lưu, trải nghiệm giữa nghệ nhân làng nghề gốm đỏ Vĩnh Long với học sinh TP Cần Thơ trong buổi khai mạc trưng bày chuyên đề “Hoa của đất”. Bà Đoàn Thị Ngọc Diệp, Chủ tịch Hiệp hội Gạch gốm mỹ nghệ tỉnh Vĩnh Long, kể rằng, nghề làm gạch và gốm đỏ ở Vĩnh Long có từ rất sớm, khoảng thế kỷ XVII nhưng mãi đến đầu thế kỷ XIX, nghề trở nên thịnh hành dọc triền sông Cổ Chiên, dẫn vào kinh Thầy Cai. Rồi bà kể cho các em nghe kỹ thuật chọn đất, xử lý, nặn tạo hình, nung và ra lò những mẻ gốm đỏ au mang đặc sắc riêng của đất Vĩnh Long.

Nói rồi, bà Diệp và nghệ nhân cùng đi nặn đất tạo hình, hướng dẫn các em học sinh trải nghiệm để hiểu hơn về nghề trăm năm. Mới hay, gốm đỏ Vĩnh Long từ lâu đã trở thành một dòng gốm bản sắc trên bản đồ các làng nghề làm gốm đất Nam Bộ.

Bên cạnh gốm đỏ Vĩnh Long, trưng bày “Hoa của đất” qua sưu tập gốm Nam Bộ tại TP Cần Thơ còn giới thiệu nhiều dòng gốm nổi tiếng khác như Cây Mai, Sài Gòn, Biên Hòa, Lái Thiêu... với trên 200 hiện vật, hình ảnh. Dù gốm Nam Bộ ra đời có phần muộn hơn các dòng gốm ở những vùng, miền khác trong cả nước nhưng lại có nhiều đóng góp đáng kể, cả về sự tiện dụng lẫn giá trị thẩm mỹ. Người xem trưng bày ấn tượng với những bộ sưu tập tượng La Hán, tượng Thần Tài, Thổ Địa bằng gốm màu, gốm đỏ được tạo tác sinh động, kỳ công. Hay là bức tranh men gốm khắc họa hình ảnh bà Nguyễn Thị Tồn “muôn dặm vì chồng” vượt đường xa, hiểm nguy, ra tận Huế kêu oan cho chồng là Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa, được nghệ nhân thể hiện sinh động, nghệ thuật.

Hiện vật gây chú ý cho nhiều người là chiếc bình gốm Biên Hòa cao gần bằng chiều cao người lớn, tạo hình khối lục giác, nổi bật với 3 cô gái khoác trang phục đặc trưng 3 miền của đất nước. Dù tạo hình bằng gốm tráng men nhưng hình ảnh, cảnh vật, nhân vật, màu sắc trên bình rất uyển chuyển, mềm mại. Mới thấy, tài hoa và trình độ tạo tác đỉnh cao kỹ thuật của người thợ làm gốm Biên Hòa xưa. Đặc biệt hơn, gốm Biên Hòa nổi bật với màu men “xanh đồng trổ bông” đặc trưng lừng danh thế giới, được định danh quốc tế là “vert de Bien Hoa”.

Nhiều hiện vật khác thuộc gốm Lái Thiêu, gốm Sài Gòn, gốm Cây Mai… cũng được trưng bày. Gốm Sài Gòn nổi bật với những chiếc bình nền trắng vẽ chim, hoa màu. Gốm Lái Thiêu sử dụng men nhiều màu, tạo tác chậu, đôn hoặc chén, dĩa. Đặc biệt, nhắc đến gốm Lái Thiêu, nhiều người nghĩ đến những cái dĩa, cái tô vẽ con gà sinh động hay những cái tĩn, hũ màu da lươn… Gốm Cây Mai nổi tiếng với những tượng thờ: ông Nhật - bà Nguyệt, lưỡng long tranh châu… Khi nhìn những hiện vật là các bình hoa gốm màu treo tượng, với hình con bướm, con cá, con cua, con tôm… hẳn nhiều người sẽ được khơi gợi bao ký ức về ngày xưa, hồi đó.

Đến với “Hoa của đất” qua sưu tập gốm Nam Bộ tại TP Cần Thơ, có những hiện vật giá trị, lâu đời, có những hiện vật chỉ mới nhuốm màu thời gian, nhưng điều quan trọng là đã phác họa bức tranh đầy màu sắc cho gốm Nam Bộ. Người xem trưng bày không lạ gì với nhiều hiện vật được trưng bày, nhưng khi nhìn sẽ cảm thấy thích thú, bàn tán vì đã từng dùng, từng trang trí hoặc từng thấy đâu đó trong đời sống thường ngày. “Hoa của đất” len chảy trong ký ức của người Nam Bộ thế đó!

ĐĂNG HUỲNH