Chính quyền Taliban vừa tổ chức Đối thoại Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc - Afghanistan - Pakistan trong bối cảnh Bắc Kinh tìm cách làm giảm căng thẳng giữa Kabul và Islamabad bằng cách khuyến khích hai bên hợp tác thông qua các cơ hội về thương mại và đầu tư mới.

Tại cuộc đối thoại ở thủ đô Kabul hôm 20-8, 3 bên đã thảo luận các nỗ lực chung nhằm chống khủng bố cũng như kế hoạch mở rộng Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc sang Afghanistan thông qua Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC) - dự án trị giá 60 tỉ USD do Bắc Kinh và Islamabad khởi xướng trong khuôn khổ BRI. Phát biểu tại đây, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố kiên quyết phản đối mọi thế lực bên ngoài can thiệp vào khu vực cũng như mọi tổ chức hoặc cá nhân tham gia vào các hoạt động làm suy yếu chủ quyền, an ninh và toàn vẹn lãnh thổ của cả 3 nước.

Ông Vương kêu gọi 3 bên thắt chặt hơn nữa trao đổi ở các cấp độ và không ngừng củng cố lòng tin chiến lược, qua đó nhấn mạnh Bắc Kinh ủng hộ Kabul và Islamabad cải thiện quan hệ song phương, làm sâu sắc hơn hội tụ lợi ích, kiên trì giải quyết thỏa đáng bất đồng thông qua đối thoại tham vấn, thúc đẩy hợp tác ổn định và lâu dài giữa Trung Quốc, Afghanistan và Pakistan. Theo ông Vương, Trung Quốc và Pakistan đang đi đầu trong việc giúp Afghanistan ổn định, tái thiết và mở rộng giao lưu quốc tế.

Nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc cũng kêu gọi 3 bên mở rộng hợp tác phát triển cũng như trao đổi thương mại và đầu tư, tăng cường xây dựng mạng lưới kết nối và giao lưu nhân dân. Theo ông Vương, 3 bên cần kiện toàn cơ chế đối thoại an ninh, đi sâu hợp tác thực thi pháp luật và an ninh, tăng cường đấu tranh chống khủng bố xuyên quốc gia, đồng thời xóa bỏ trên thực tế và tận gốc rễ nơi ẩn náu của chủ nghĩa khủng bố trên cơ sở đồng thuận.

Từ trái sang: Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị, Ngoại trưởng Afghanistan Amir Khan Muttaqi và người đồng cấp Pakistan Ishaq Dar trong cuộc gặp hôm 20-8. Ảnh: Al Jazeera

Mặc dù cả Trung Quốc và Pakistan đều chưa chính thức công nhận chính quyền Taliban nhưng Bắc Kinh đã đóng vai trò là nhà điều phối thầm lặng. Sau cuộc gặp gần đây nhất giữa 3 bên tại thủ đô Bắc Kinh hồi tháng 5, Pakistan đã thông báo nâng cấp quan hệ ngoại giao với nước láng giềng Afghanistan từ cấp đại biện lâm thời lên cấp đại sứ, đánh dấu bước cải thiện lớn trong quan hệ giữa 2 nước láng giềng Nam Á. Cuộc gặp đó cũng tạo tiền đề cho các cuộc đàm phán về việc mở rộng CPEC sang Afghanistan.

Stella Hong Zhang, trợ lý giáo sư tại Đại học Indiana (Mỹ), cho biết Trung Quốc từ lâu muốn đưa Afghanistan vào CPEC nhằm mở rộng phạm vi của dự án và thúc đẩy hội nhập khu vực. Song, hiện vẫn chưa rõ Trung Quốc sẽ chính thức “kết nạp” Afghanistan vào CPEC theo cách nào nhưng theo giới phân tích, việc đạt được một thỏa thuận để mở rộng CPEC sang Afghanistan sẽ không chỉ là “cú hích” cho Taliban mà còn đánh dấu chiến thắng về mặt ngoại giao cho Trung Quốc trong bối cảnh nước này tăng cường sự tham gia và thích nghi với những thay đổi mới trên khắp khu vực.

Trước đó, nhiều người coi sự “trở lại” của Taliban là một chiến thắng chiến lược cho Pakistan nhưng mối quan hệ giữa 2 bên lại xấu đi. Kể từ khi Taliban lên nắm quyền vào tháng 8-2021, Pakistan đối mặt với tình trạng bạo lực ngày càng gia tăng, đặc biệt là ở 2 tỉnh giáp biên giới với Afghanistan gồm Khyber Pakhtunkhwa và Balochistan. Islamabad đã nhiều lần cáo buộc Taliban cho phép các nhóm vũ trang, gồm phiến quân Tehrik-e Taliban Pakistan (TTP), tiến hành các cuộc tấn công qua biên giới. Dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Xung đột và An ninh Pakistan (PICSS) cho thấy, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, TTP tiến hành tổng cộng 502 vụ tấn công, khiến 737 người thiệt mạng, gồm 284 nhân viên an ninh và 267 thường dân. Theo PICSS, so với nửa đầu năm 2024, các vụ tấn công do TTP thực hiện tăng 5%, số người chết tăng 121% trong khi số người bị thương tăng 84%.

TTP cũng đe dọa lợi ích của Trung Quốc, đặc biệt là CPEC, nơi công dân Trung Quốc làm việc trong các dự án ở Pakistan thường xuyên trở thành mục tiêu tấn công của TTP. Tổng cộng, 14 vụ tấn công tại Pakistan nhắm vào công dân Trung Quốc.

Trong bối cảnh đó, Trung Quốc đã thúc đẩy hợp tác thực thi pháp luật chung giữa Taliban và Pakistan. Kết quả là, Taliban cam kết sẽ không cho phép TTP sử dụng lãnh thổ Afghanistan cho các hoạt động của nhóm phiến quân này. “Thông qua các cuộc đàm phán 3 bên cấp cao, Bắc Kinh đang hướng tới mục tiêu thu hẹp bất đồng giữa Islamabad và Kabul, đồng thời thúc giục cả hai giải quyết các mối quan ngại về an ninh của nhau để ngăn chặn quan hệ đổ vỡ” - Muhammad Faisal, chuyên gia nghiên cứu an ninh Nam Á tại Đại học Công nghệ Sydney (Úc), nhận định.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)