Vụ tấn công bằng xe bán tải làm 8 người thiệt mạng và 12 người khác bị thương vừa diễn ra tại thành phố New York cho thấy nguy cơ khủng bố trong lòng nước Mỹ là hết sức khó lường, trong khi Tổng thống Donald Trump nhân dịp này muốn xóa bỏ chương trình xổ số thị thực nhập cảnh mà ông tin rằng có thể bảo vệ an ninh cho dân Mỹ.

Kẻ thủ ác 29 tuổi tên là Sayfullo Saipov, người Uzbekistan, nhập cư vào Mỹ từ năm 2010. Y có vợ và 3 con. Y khởi nghiệp tại Mỹ bằng việc lập công ty xe tải, sau đó làm tài xế xe tải thương mại, đồng thời chạy xe taxi Uber và Lyft. Saipov lần lượt sinh sống qua các bang Ohio, Florida và New Jersey. Y không phải là công dân Mỹ nhưng có thẻ thường trú hợp pháp.

Một phụ nữ dâng hoa tưởng niệm các nạn nhân xấu số ở quận Manhattan. Ảnh: Nytimes

Kẻ cuồng tin IS và kế hoạch tấn công kinh hoàng

24 giờ sau vụ khủng bố tại quận Manhattan, các nhà điều tra liên bang bước đầu đã xác lập cáo trạng dài 10 trang. Các nhà điều tra đã tìm thấy trên 2 điện thoại của can phạm 3.800 hình ảnh, trong đó có nhiều tấm của Abu Bakr al-Baghdadi, thủ lĩnh của nhóm tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) và 90 đoạn phim video, trong đó có cảnh các tay súng hành quyết tù nhân và chỉ dẫn cách chế tạo thiết bị nổ. Đáng chú ý, hắn ta đã học cách tấn công bằng xe trên tạp chí Rumiyah của IS. Cũng theo hướng dẫn của tạp chí này, Saipov mang theo vũ khí thứ hai trên xe tải là dao. Tuy nhiên, hắn ta chưa thể dùng dao trước khi đâm xe vào làn đường dành cho người đi xe đạp. Mấy năm qua, dao cũng là loại vũ khí tấn công của nhiều tên khủng bố ở châu Âu.  Ngoài ra, can phạm còn mang súng để dưới sàn gần ghế lái và giấy viết tay ghi “đơn thỉnh cầu Hồi giáo, IS sẽ vững bền”.  Ban đầu, hắn muốn cắm cờ IS trên xe lúc tấn công nhưng quyết định rút lại vì sợ gây chú ý.

Tại bệnh viện Bellevue, nơi Saipov được đưa tới chữa trị vết thương do bị cảnh sát bắn, các nhà điều tra cho hay hắn ta tỏ vẻ hài lòng với “thành tích” làm chết 5 người Argentina, 1 người Bỉ và 2 người Mỹ. Trong phòng bệnh, y còn yêu cầu treo cờ IS. Quyền ủy viên công tố quận Manhattan Joon Kim khẳng định Saipov đã thừa nhận thực hiện vụ tấn công này để hậu thuẫn cho IS.

Tuy vậy, đáng sợ là hắn thừa nhận đã bắt đầu lên kế hoạch tấn công từ cách đây 1 năm. Theo kế hoạch, hắn sẽ dùng xe tải sát hại nhiều người nhất có thể nhân ngày lễ hội Halloween 31-10. Ngày 22-10, hắn thậm chí đã thuê xe tải “diễn tập” với ý định ban đầu là lái xe từ làn đường xe đạp chạy khắp Hạ Manhattan để tông vào nhiều người đi bộ hơn trên cầu Brooklyn.

Hiện tại, y bị cáo buộc 2 tội danh là cung cấp nguồn lực cho tổ chức khủng bố nước ngoài và lái xe đâm chết người. Theo công tố viên Joon Kim, tội trạng đầu có mức án cao nhất là chung thân, trong khi tội trạng thứ hai chỉ phạt tiền trừ phi chính phủ tìm cách  đưa án tử cho can phạm. Một số tội danh khác có thể được bổ sung. Tổng thống Trump bày tỏ muốn dành án tử cho Saipov. Tòa án dân sự Mỹ đang thụ lý vụ án này, nhưng ông Trump muốn tòa án quân sự đảm trách để đưa tên Saipov đến nhà tù vịnh Guantanamo vốn dành cho các nghi can khủng bố nguy hiểm.

“Sói đơn độc” và vấn đề người nhập cư

Tổng thống Trump gọi Saipov là “khủng bố” và “thú vật”.

Thống đốc bang New York Andrew Cuomo cho biết tên Saipov bị cực đoan hóa sau khi đến Mỹ. Những người quen biết và thường xuyên tiếp túc với anh ta cho hay, Saipov  luôn gây sự và nỗi giận, hầu như bất đồng chính kiến với bất cứ ai và tỏ rõ quan điểm chính trị phản đối Israel trong vấn đề với Palestine.

Tuy nhiên, họ vẫn thấy bất ngờ với vụ việc xảy ra, bởi Saipov chưa bao giờ lên tiếng cổ xúy IS. Lực lượng an ninh Mỹ cũng chưa từng để mắt tới anh ta. Cảnh sát có thể đã theo dõi các nghi can gây bất ổn an ninh mà Saipov có mối quan hệ nhưng anh ta không thuộc diện điều tra.

Một số nguồn tin cho biết Saipov có điện thoại cho vài người trước khi hành động. Cảnh sát đã thẩm vấn một anh em họ đồng hương của Saipov nhưng chưa tiết lộ điều gì. Dù sao, người ta tin rằng hành động của tên này theo dạng “sói đơn độc”. Đây là một thách thức an ninh nghiêm trọng và khó lường trước đối với nước Mỹ và thế giới. Các nhà điều tra phát hiện Saipov đã theo dõi các hoạt động tuyên truyền trên mạng của IS bằng tiếng Nga. Uzbekistan từng thuộc Liên bang Xô-viết cũ và có lượng người sang Trung Đông tham gia IS rất đông đảo. Phiến quân hồi giáo tại Uzbekistan thì có lịch sử tồn tại lâu đời. Trong khi đó năm 2013, có gần 60.000 người Uzbekistan nhập cư vào Mỹ.

Vì thế, sau thông tin vụ tấn công khủng bố trên, Tổng thống Trump tuyên bố muốn chấm dứt chương trình đa dạng thị thực nhập cư của Mỹ có từ những năm 1990 và do lãnh đạo đảng Cộng hòa thúc đẩy, thông qua. Chương trình cho phép xổ số chọn người nhập cư nhằm tạo thuận lợi cho công dân các nước có tỷ lệ nhập cư thấp vào Mỹ sinh sống lâu dài. Năm 2016, có 55.000 người may mắn được chọn trong số 11,4 triệu người đăng ký. Nó chỉ chiếm 5% trong số nhập cư vào Mỹ theo diện thẻ xanh định cư hợp pháp và lâu dài. Saipov là người được hưởng chương trình xổ số nói trên.

   Tổng thống Trump mới đây đã đưa 11 quốc gia, phần lớn là nước Hồi giáo, vào danh sách hạn chế nhập cảnh vì có nguy cơ an ninh cao. Tuy nhiên, danh sách này không có Uzbekistan.

ĐỨC TRUNG (Theo Nytimes, AFP)