Kháng thuốc kháng sinh là tình trạng vi khuẩn thay đổi cấu trúc để làm giảm hoặc ngăn chặn tác dụng của thuốc hoặc các chất chống nhiễm trùng. Đây là vấn đề nan giải bởi sau khi biến đổi, vi khuẩn tiếp tục phát triển thành những biến thể mạnh hơn, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng trong điều trị. Do đó, các nhà khoa học tìm cách vận dụng nhiều chiến lược mới nhằm khắc chế những vi khuẩn mà các loại kháng sinh hiện hành không thể tiêu diệt.

Theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), những loại vi khuẩn phổ biến như Escherichia coli (viết tắt là E. coli) ký sinh trong đường ruột gây nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc các dạng ngộ độc khác cùng vi khuẩn bệnh lậu Neisseria gonorrhoeae đang ngày càng khó điều trị vì chúng có xu hướng kháng thuốc kháng sinh. Trong đó, CDC cảnh báo nguy hiểm nhất là dòng Enterobacteriaceae (một họ vi khuẩn đường ruột cũng bao gồm khuẩn E.coli) bởi chúng có khả năng chống lại đồng thời nhiều loại thuốc kháng sinh.

Các nhà khoa học hy vọng những chiến lược mới sẽ giúp tạo ra thuốc kháng sinh hiệu quả hơn. Ảnh: Guardian

Trong quá trình thử nghiệm các chất mới gần đây, Giáo sư kỹ thuật y sinh James J. Collins cùng các đồng nghiệp thuộc Đại học Boston và Đại học Harvard của Mỹ phát hiện nếu thêm một lượng nhỏ bạc – được biết từ lâu là có đặc tính kháng khuẩn – có thể làm tăng hiệu quả chống vi khuẩn E. coli của kháng sinh vancomycin. Trước đó, loại kháng sinh thông dụng này không thể chống lại vi khuẩn nói trên. Theo Giáo sư Collins, bạc dường như đã làm cho lớp màng bảo vệ bên ngoài vi khuẩn suy yếu, giúp kháng sinh dễ dàng thâm nhập và tiêu diệt chúng từ bên trong.

Hiện tại, một số công ty dược phẩm cũng đang thử nghiệm nhiều chất "phụ gia" khác nhằm mục đích vô hiệu hóa hệ thống phòng vệ của vi khuẩn. Đơn cử, các nhà nghiên cứu thuộc công ty dược Merck & Co. ở New Jersey đang nhắm tới khả năng tiêu diệt enzym có tên beta-lactamase do vi khuẩn tiết ra để chống lại kháng sinh. Bằng cách thêm vào kháng sinh imipenem một nhân tố ức chế enzym gọi là MK-7655, nhóm nghiên cứu đã giúp tiêu diệt khoảng 97% chủng vi khuẩn kháng kháng sinh gây nhiễm trùng đường tiết niệu và bệnh viêm phổi.

Bên cạnh việc tìm kiếm những chất mới giúp tăng cường sức mạnh của kháng sinh, một số chuyên gia còn nghiên cứu phát triển những chủng loại kháng sinh mới hiệu quả hơn dựa trên việc phân tích cấu trúc di truyền của vi khuẩn.

Sean Brady – Giám đốc Phòng thí nghiệm Mã hóa gien tại Đại học Rockefeller (Mỹ) cho biết ông và cộng sự gần đây phát hiện các gien đã được mã hóa với độc tố có khả năng chống lại vi khuẩn kháng kháng sinh vancomycin, thường được sử dụng để điều trị nhiễm trùng trong ruột. Trong khi đó, một nhóm chuyên gia khác do Tiến sĩ Michael Fischbach tại Đại học California dẫn đầu đã tìm ra một số loại thuốc kháng sinh mới có khả năng tiêu diệt các siêu vi khuẩn như tụ cầu vàng kháng Methicillin (MRSA), loại gây nhiễm trùng ở máu, da và phổi, sau khi họ giải mã bộ gien của vi khuẩn tồn tại trong môi trường tự nhiên.

Ngoài những chiến lược trên, giới y học hiện còn xem xét giải pháp vô hiệu hóa khả năng lây nhiễm của vi khuẩn thay vì tiêu diệt chúng hoàn toàn. Do vi khuẩn chỉ gây nhiễm trùng khi "quân số" của chúng đạt đến ngưỡng nhất định, nên các nhà nghiên cứu đang tìm cách phá hủy các tín hiệu hóa học giúp chúng liên lạc với nhau. Một cách khác mà các chuyên gia cũng đang nhắm tới là trung hòa các chất độc hoặc vô hiệu hóa các phân tử truyền tải tín hiệu cần thiết mà vi khuẩn dùng để kích hoạt cơ chế gây viêm nhiễm.

MAI QUYÊN (Theo WSJ)