Màn phô diễn sức mạnh quân sự giữa Nga - Belarus trong khuôn khổ cuộc tập trận chung Zapad-2025 (Phương Tây-2025), đặc biệt có sự dự khán của giới quan chức Mỹ, tiếp tục khiến châu Âu bất an trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng sau các hoạt động được cho là thăm dò quân sự của Mát-xcơ-va hồi tuần trước.

Bộ trưởng Quốc phòng Belarus Viktor Khrenin (trái) trao đổi với Tùy viên Quốc phòng tại Đại sứ quán Mỹ ở Minsk, sau cuộc tập trận chung Nga-Belarus ngày 15-9. Ảnh: AP

Cuộc tập trận được tổ chức tại nhiều địa điểm với sự tham gia của khoảng 1.000 binh sĩ Nga và 7.000 quân Belarus. Quy mô này nhỏ hơn nhiều so với sự kiện Zapad-2021, vốn quy tụ tới 200.000 quân nhân Nga.

Trong tuyên bố, Nga và Belarus khẳng định rằng mục tiêu hoạt động diễn tập nói trên là để kiểm tra phản ứng phòng thủ trước một cuộc xâm lược giả định. So với kế hoạch ban đầu, một quan chức quân sự cấp cao Belarus khẳng định Zapad-2025 mang tính cởi mở chưa từng có và đã được thu hẹp quy mô nhằm giảm căng thẳng ở Đông Âu. Đồng thời, Bộ trưởng Quốc phòng Belarus Viktor Khrenin cho biết những đồn đoán về việc Minsk cùng Mát-xcơ-va đang đe dọa Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) hay sẽ xâm lược các nước Baltic đều là những điều vô nghĩa.

Tuy nhiên, các quốc gia thành viên NATO dọc sườn phía Đông vẫn đang theo dõi chặt chẽ các diễn biến, đặc biệt sau vụ máy bay không người lái (UAV) Nga bị cáo buộc xâm phạm không phận Ba Lan và Romania vào tuần trước. Hiện Ba Lan, Latvia và Litva vẫn tiếp tục đóng cửa biên giới, tăng cường các hoạt động an ninh và tiến hành tập trận đối phó. Trong đó, Ba Lan triển khai 40.000 binh sĩ tới biên giới với Belarus, trong khi các đồng minh châu Âu điều thêm máy bay phản lực tuần tra nhằm chống lại các cuộc xâm nhập tiềm tàng bằng UAV của Nga. Các nước Pháp, Đức và mới đây là Anh cũng tuyên bố mở rộng nhiệm vụ đối với chương trình Kiểm soát không phận của NATO nhằm bảo vệ không phận Ba Lan và sườn phía Đông.

Quan hệ xuyên Đại Tây Dương chia rẽ

Trong khi các đồng minh châu Âu bất an trước giả thuyết Nga đang thăm dò khả năng phòng thủ của NATO, truyền thông phương Tây khá bất ngờ khi phái đoàn gồm các sĩ quan quân đội Mỹ theo lời mời đã có mặt tại thao trường Borisov ở Belarus để quan sát các cuộc tập trận, bên cạnh Thứ trưởng Quốc phòng Nga Yunus-Bek Yevkurov và nhiều đại diện quân sự từ những đồng minh truyền thống của Mát-xcơ-va.

Đây là chuyến thăm đầu tiên được biết đến của đại diện Mỹ tới cuộc tập trận quân sự của Nga sau nhiều năm. Sự hiện diện của phái đoàn Mỹ cũng nhanh chóng được loan tin như bằng chứng cho thấy sức ảnh hưởng toàn cầu của Zapad-2025, qua đó khiến châu Âu càng thêm quan ngại khả năng chính quyền Tổng thống Donald Trump từ bỏ cách tiếp cận cứng rắn với Mát-xcơ-va. Tuần rồi, trong khi nhiều thành viên NATO ở khu vực kêu gọi phản ứng mạnh mẽ từ Washington sau các đợt UAV Nga xâm nhập không phận Ba Lan và Romania, ý kiến của Tổng thống Trump cũng chỉ coi “đó có thể là một sai lầm”.

Hiện Washington cũng được cho là tìm cách làm ấm mối quan hệ với Belarus, bao gồm chuyến thăm gần đây của đại diện Tổng thống Trump, ông John Coale, tới thủ đô Minsk. Sau cuộc gặp với Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, quan chức này cho biết Nhà Trắng muốn sớm mở lại đại sứ quán Mỹ tại đây, bình thường hóa quan hệ trên cơ sở tăng cường và mở rộng hợp tác kinh tế, chính trị. 

Theo suy đoán của giới phân tích chính sách đối ngoại phương Tây, diễn biến trên cho thấy Tổng thống Trump có thể đang cố gắng tách Belarus khỏi Nga, một chiến lược được nhiều người coi là khó có thể thành công; hoặc tận dụng quan hệ chặt chẽ giữa nước này với Mát-xcơ-va để thúc đẩy thỏa thuận chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Trước đó, Washington tuyên bố nới lỏng một số lệnh trừng phạt nhằm vào hãng hàng không quốc gia Belavia của Belarus, đồng thời cho phép hãng bảo dưỡng và mua các bộ phận cho đội bay từ tập đoàn Boeing sau khi Minsk đồng ý thả 52 tù nhân, bao gồm các nhà báo và đối thủ chính trị.

MAI QUYÊN (Theo Al Jazeera, Irish Independent, CNN)