Bài, ảnh: DUY KHÔI

Mới đây, dư luận bàn nhiều về đề xuất của Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội về việc 1 người được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ nhân dân giảng dạy ở trường được tính tương đương với chỉ tiêu 1 tiến sĩ. Đề xuất này xuất phát từ thực tế trong việc xác định chỉ tiêu tuyển sinh của trường bởi theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, mỗi ngành học phải có ít nhất 5 tiến sĩ. Thế nhưng với nhóm ngành nghệ thuật vốn mang tính đặc thù cao, quy định này rất khó đáp ứng. Theo lãnh đạo của trường, đề xuất này không phải để tính chế độ, lương bổng mà chỉ là có cơ sở để xác định chỉ tiêu tuyển sinh hằng năm, nhất là mở ngành đào tạo.

Việc tuyển dụng nhân sự nhạc công cổ nhạc hiện gặp khó do yêu cầu bằng cấp. Trong ảnh: Các nhạc công cổ nhạc tại lễ khai mạc Liên hoan Đờn ca tài tử quốc gia năm 2022.

Nhiều người không hiểu rõ vấn đề nên có phản ứng trái chiều, nhưng với những người trong cuộc thì hoàn toàn có thể thông cảm với đề xuất này, bởi chuyện bằng cấp luôn là vấn đề nan giải với ngành biểu diễn nghệ thuật, diễn xướng dân gian thời gian qua.

Tại hội nghị tổng kết của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam mới đây, vấn đề bằng cấp cũng được nhiều người quan tâm. Đạo diễn Trần Thanh Hưng, quyền Trưởng Đoàn Nghệ thuật Cải lương Bến Tre, than khó trong tuyển dụng nhân sự cho đoàn. Cụ thể theo quy định, nhân sự tuyển dụng, xếp biên chế phải có bằng đại học nhưng với đặc thù sân khấu cải lương là rất khó. Với nghệ sĩ biểu diễn đã khó, với nhạc công cải lương còn khó hơn rất nhiều. Bởi đặc thù loại hình này là truyền nghề, học từ các lò đào tạo tư nhân, rất ít khi được đào tạo bài bản để có bằng cấp. Do vậy, “tre già nhưng măng chưa mọc”, thiếu hụt nhân sự là điều khó tránh khỏi.

Công bằng mà nói, nghệ sĩ được đào tạo bài bản trường lớp dĩ nhiên rất tốt nhưng với những nghệ sĩ được đào tạo theo kiểu học nghề hay “cha truyền con nối”, nhiều người rất giỏi, rất tài năng. Thực tế trăm năm qua của cải lương cho thấy rất rõ điều này. Nhiều nghệ sĩ học nghề từ năm 6-7 tuổi, đến 16-17 tuổi đã là đào, kép tên tuổi, thành danh, nhưng khó đáp ứng tiêu chí bằng cấp.

Nghệ sĩ ưu tú Lịch Sử, Trưởng Đoàn Cải lương Hương Tràm (tỉnh Cà Mau) chia sẻ kinh nghiệm: Không chỉ ở Bến Tre mà nhiều đơn vị nghệ thuật truyền thống trong cả nước đều gặp khó. Để khắc phục, Đoàn Cải lương Hương Tràm tham mưu Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình UBND tỉnh về việc có cơ chế tuyển dụng nhân sự đặc thù trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thống. Cụ thể, thay vì có bằng đại học hay trung cấp, cao đẳng thì đoàn tổ chức lớp tập huấn chuyên sâu, có cấp chứng chỉ để hoàn thiện hồ sơ. Với cách làm này, lãnh đạo Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam cho biết rất ủng hộ và nếu các địa phương cần, sẵn sàng hỗ trợ giảng viên, nghệ sĩ truyền nghề để mở lớp.

Rõ ràng, mỗi nghề nghiệp, lĩnh vực đều có đặc thù và nghệ thuật truyền thống lại càng đặc thù hơn. Do đó, cần có cơ chế, chính sách phù hợp, linh hoạt để thu hút nhân lực, góp phần bảo tồn di sản truyền thống.