Mỹ ngày 4-9 bắn tín hiệu nước này nhiều khả năng sẽ không dành cho Pháp những miễn trừ cần thiết để tạo ra tín dụng thư trị giá nhiều tỉ USD cho Iran, một phần trong nỗ lực của châu Âu nhằm giúp nước này giảm bớt khó khăn do các lệnh trừng phạt của Washington và cứu vãn thỏa thuận hạt nhân năm 2015 (JCPOA).

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron muốn làm trung gian hòa giải căng thẳng leo thang giữa Mỹ-Iran, nên tại Hội nghị thượng đỉnh G7 hồi tháng rồi, ông đã thuyết phục người tương nhiệm Mỹ Donald Trump chấp nhận đề xuất “xây dựng lòng tin”. Theo đó, Tehran sẽ quay trở lại thực thi đầy đủ cam kết trong JCPOA nếu nhận được 15 tỉ USD tiền bán dầu trong 4 tháng.

Tổng thống Mỹ Trump (trái) và người đồng cấp Pháp Macron tại Hội nghị G7 vừa rồi. Ảnh: CNN

Tuy nhiên, khi được hỏi về sáng kiến trên, Đặc phái viên Mỹ về Iran Brian Hook nói rõ: “Không có đề xuất nào chắc chắn cả”. Không chỉ dội gáo nước lạnh lên đề xuất của Paris, Washington cùng ngày cũng đã gia tăng chiến dịch gây “sức ép tối đa” lên Tehran bằng cách treo thưởng 15 triệu USD cho bất cứ ai cung cấp thông tin nhằm cản trở hoạt động “buôn lậu dầu” của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC). Bộ Ngoại giao Mỹ còn áp đặt biện pháp trừng phạt đối với 16 thực thể và 10 cá nhân cùng 11 tàu bị cho là tham gia vào mạng lưới “buôn lậu dầu” của IRGC cho chính quyền Syria và phong trào Hezbollah ở Lebanon. Theo các quan chức Mỹ, hồi đầu năm nay, IRGC đã sử dụng hơn 10 tàu chở dầu để vận chuyển gần 10 triệu thùng dầu thô, chủ yếu đến đồng minh Syria, thu về hơn 750 triệu USD.

Động thái trên diễn ra cùng thời điểm báo Financial Times tiết lộ ông Hook cũng đã trực tiếp đề xuất thưởng nhiều triệu USD cho khoảng 10 thuyền trưởng của các tàu chở dầu Iran nếu họ lái phương tiện này đến các quốc gia có thể thay mặt Mỹ tiến hành bắt giữ. Đối với tàu chở dầu Adrian Darya 1 (trước đây có tên Grace 1), thuyền trưởng người Ấn Độ không chấp nhận đề nghị trên nên sau đó bị liệt vào danh sách trừng phạt của Mỹ. Siêu tàu Adrian Darya 1 nổi tiếng vì là tâm điểm chú ý trong căng thẳng leo thang giữa Iran và Mỹ. Tàu này bị chính quyền vùng lãnh thổ Gibraltar của Anh bắt giữ hồi đầu tháng 7 với cáo buộc chở 2,1 triệu thùng dầu tới Syria, vi phạm lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU) và mãi đến ngày 18-8 mới được thả.

Trong phản ứng của mình, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif đã chế giễu động thái của ông Hook. “Vì không cướp biển được nên Mỹ quay sang tống tiền - họ ra yêu sách “giao cho chúng tôi dầu của Iran và nhận hàng triệu đô nếu không sẽ bị trừng phạt”- ông Zarif viết trên Twitter. Đáp lại, Bộ Ngoại giao Mỹ tố ngược Tehran mới là bên “tống tiền” khi “đòi hỏi” 15 tỉ USD từ các cường quốc châu Âu. Trước đó, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araqchi nhấn mạnh nếu không nhận được gói cứu trợ của Pháp, Tehran sẽ tiếp tục thu hẹp cam kết trong JCPOA.

Chưa đầy 4 giờ đồng hồ sau thông báo của ông Hook, Tổng thống Iran Hassan Rouhani tuyên bố nước này sẽ mở rộng chương trình phát triển các máy ly tâm mới để tăng tốc việc làm giàu uranium, đánh dấu bước đi thứ ba trong “lộ trình” từ bỏ thỏa thuận lịch sử mà Tehran đã ký với các cường quốc.

THANH BÌNH (Theo AFP, CNN)