Năm ngoái, doanh số bán vũ khí của các công ty quốc phòng Mỹ ở nước ngoài đạt tổng trị giá 238 tỉ USD, dẫn đầu trong đó là các giao dịch khủng được thực hiện dưới ảnh hưởng cuộc chiến Ukraine.

Hệ thống tên lửa đất đối không Patriot do Mỹ sản xuất trong cuộc tập trận tại Ba Lan. Ảnh: Getty Images

Đây là doanh số cao nhất kể từ năm 2020 khi chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump nới lỏng hạn chế xuất khẩu thiết bị quân sự và yêu cầu các đại sứ quán xúc tiến bán vũ khí cho nước ngoài. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, các hợp đồng do chính phủ trực tiếp đàm phán năm ngoái thu về 81 tỉ USD, tăng 56% so với năm 2022. Phần còn lại là doanh số từ thỏa thuận trực tiếp giữa các nhà thầu quốc phòng với chủ thể nước ngoài.

Trong đó, giao dịch lớn nhất là bộ 3 thương vụ trị giá khoảng 30 tỉ USD cung cấp máy bay trực thăng tấn công, vận tải cùng các bệ phóng tên lửa tầm xa cho 2 đồng minh thuộc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) là Ba Lan và Đức. Các thương vụ trên cùng giao dịch của Mỹ với những quốc gia khác ở khu vực như Bulgaria, Na Uy, Cộng hòa Séc được thúc đẩy khi cuộc chiến ở Ukraine diễn ra ác liệt, làm dấy lên lo ngại về khả năng Nga nhắm mục tiêu những nước lân cận. Tầm quan trọng ngày càng tăng mà châu Âu đặt ra trong việc sở hữu vũ khí mới nhất của Mỹ còn được thể hiện vào cuối tuần này khi người đứng đầu NATO Jens Stoltenberg sẽ đến thăm nhà máy tên lửa của Tập đoàn hàng không và quốc phòng Lockheed Martin ở bang Alabama. Ngoài châu Âu, báo cáo về xuất khẩu vũ khí cho thấy Mỹ năm ngoái còn thông qua các hợp đồng lớn với các đồng minh châu Á, chẳng hạn cung cấp máy bay phản lực F-35 cho Hàn Quốc, máy bay cảnh báo sớm E-2D Hawkeye cho Nhật Bản và máy bay vận tải quân sự C130J-30 Super Hercules cho Úc. Theo người đứng đầu văn phòng chuyển giao vũ khí của Bộ Ngoại giao, doanh số bán thiết bị quân sự của Mỹ tăng cao còn nhờ các khách hàng truyền thống của Nga.

Trong nhiều thập kỷ, Nga là nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới sau Mỹ với khách hàng chính là Ấn Độ, Trung Quốc và Ai Cập. Song, năng lực công nghiệp quốc phòng Nga đang vướng nhiều thách thức do phải đẩy nhanh tốc độ sản xuất bù đắp thiệt hại trên chiến trường khi xung đột kéo dài tại Ukraine. Tình trạng này cùng vấn đề thiếu linh kiện, trang thiết bị do lệnh trừng phạt từ phương Tây không chỉ hạn chế chiến lược trên chiến trường mà còn đe dọa vai trò nhà cung cấp vũ khí lớn toàn cầu của Mát-xcơ-va khi một số đối tác truyền thống bắt đầu giảm nhập khẩu vũ khí. Nắm bắt thời cơ, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tăng cường nỗ lực đánh bại Nga trên thị trường vũ khí bằng cách hỗ trợ các công ty quốc phòng trong nước và phương Tây giành lấy thị phần; đồng thời tạo cơ hội để nhiều nước châu Âu và châu Á tự sản xuất vũ khí. Không chỉ thách thức Nga, Bộ Ngoại giao Mỹ còn có một nguồn quỹ đối phó ảnh hưởng của Trung Quốc, đặc biệt là chính sách trợ cấp cho đồng minh và đối tác mua vũ khí. Với các điều khoản cạnh tranh, Washington đang thúc đẩy Argentina mua máy bay chiến đấu F-16 đã qua sử dụng thay vì máy bay phản lực JF-17 của Trung Quốc.

MAI QUYÊN (Theo BBC, Politico)