Tổng thống Joe Biden nhấn mạnh, Mỹ sẽ không đơn phương dỡ bỏ các lệnh trừng phạt kinh tế để lôi kéo Iran trở lại bàn đàm phán về chương trình hạt nhân của nước này, qua đó khẳng định Cộng hòa Hồi giáo trước hết phải tuân thủ các cam kết trong Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) năm 2015, tức dừng làm giàu uranium.

 Lãnh đạo Iran thăm một cơ sở làm giàu uranium. Ảnh: EPA

Tuyên bố trên được nhà lãnh đạo xứ cờ hoa đưa ra hôm 7-2, vài giờ sau khi Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei khẳng định Washington phải dỡ bỏ tất cả các lệnh trừng phạt nếu muốn Tehran đảo ngược các bước đi hạt nhân gần đây. “Nếu Mỹ muốn Iran tuân thủ các cam kết của mình, họ trước hết phải dỡ bỏ các lệnh trừng phạt trên thực tế chứ không phải trên giấy, chúng tôi sau đó tiến hành xác minh xem các lệnh trừng phạt trên thực tế có được dỡ bỏ một cách chính xác hay không rồi mới tuân thủ các cam kết. Iran đã hoàn thành các nghĩa vụ của mình theo JCPOA, chứ không phải Mỹ và 3 nước châu Âu” - Ðại giáo chủ Khamenei trên trang cá nhân Twitter nhấn mạnh. Theo ông Khamenei, đây là chính sách dứt khoát và không thể đảo ngược mà tất cả các quan chức Tehran đều nhất trí ủng hộ. Ðược biết, vị lãnh tụ tối cao 81 tuổi này là người có tiếng nói cuối cùng về mọi vấn đề ở Iran.

JCPOA được chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama ký kết cùng với Iran, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Ðức. Theo đó, Washington dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Iran, vốn làm tê liệt nền kinh tế và cắt giảm khoảng một nửa lượng dầu xuất khẩu của nước này. Ðổi lại, Tehran chấp nhận đưa ra các giới hạn đối với chương trình hạt nhân của mình cho đến khi các điều khoản của thỏa thuận hết hạn vào năm 2025. Song, người kế nhiệm ông Obama là Donald Trump năm 2018 đã đơn phương rút Mỹ khỏi JCPOA, cho rằng đây là “thỏa thuận tồi tệ nhất”, không đủ để hạn chế chương trình hạt nhân của Iran; đồng thời tái áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Tehran và thúc ép các đồng minh đưa ra hành động tương tự.

Ðể phản ứng chiến dịch “gây áp lực tối đa” của ông Trump, Iran năm 2019 tuyên bố ngưng tuân thủ hầu hết các cam kết trong khuôn khổ JCPOA, đồng thời đe dọa sẽ có những hành động khiêu kích hơn nữa. Hôm 4-1 vừa qua, Tehran thông báo tăng mức làm giàu uranium lên tới 20% độ tinh khiết, vượt xa so với ngưỡng 3,67% mà thỏa thuận cho phép, nhưng thấp hơn nhiều so với mức để chế tạo vũ khí hạt nhân (90%).

Theo ABC News, tân Tổng thống Biden hứa sẽ quay trở lại JCPOA nhưng chỉ với điều kiện Iran trước hết phải tuân thủ các cam kết ban đầu. Kể từ khi ông nhậm chức vào ngày 20-1, cộng đồng quốc tế háo hức trông chờ xem liệu ông sẽ giữ lời hứa bằng cách nào khi phía Iran khăng khăng rằng lệnh trừng phạt phải được dỡ bỏ trước, đồng thời dọa sẽ cấm các thanh sát viên hạt nhân quốc tế đến nước này từ ngày 22-2 nếu các biện pháp cấm vận của Washington không được vô hiệu hóa.

Dưới thời ông Trump, quan hệ Washington - Tehran cực kỳ căng thẳng, nhiều lần đẩy 2 nước đến bờ vực chiến tranh. Ðầu năm ngoái, Mỹ đã không kích sát hại Qasem Soleimani, chỉ huy quân sự hàng đầu của Iran. Còn hồi tháng 10, Mỹ đơn phương tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc đối với Iran mà nhiều thành viên Hội đồng Bảo an cho rằng Washington không có thẩm quyền thực thi vì đã rút khỏi JCPOA. Một tháng sau đó, nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran là Mohsen Fakhrizadeh bị sát hại trong một vụ ám sát được cho do Mỹ hậu thuẫn.

TRÍ VĂN