10/01/2018 - 21:27

Liên kết chuỗi hành động 

5 xu hướng của nền nông nghiệp thế giới đang diễn ra được các nhà nghiên cứu chia sẻ: Nhu cầu lương thực và biến đổi trong sản xuất và tiêu dùng; khan hiếm tài nguyên và biến đổi khí hậu; tăng cường ứng dụng khoa học và công nghệ vào nông nghiệp; thay đổi hệ thống quản trị thực phẩm; đầu tư trong nông nghiệp tăng theo xu hướng khai thác những tiến bộ vượt bậc của kỷ nguyên số hóa.

Thoát khỏi lối mòn

“Khi làm việc với một doanh nghiệp ở ĐBSCL, họ nói sản phẩm của tôi là organic. Nhưng khi các chuyên gia đề nghị chứng minh thì doanh nghiệp lúng túng, không chứng minh được”, ông John G Keogh, chuyên gia Quản lý chuỗi cung ứng toàn cầu, nhấn mạnh tại hội nghị Xúc tiến đầu tư, nâng cao chuỗi giá trị thực phẩm ĐBSCL do Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) tổ chức ngày 12-12-2017 ở TP Cần Thơ. Liệu có cách nào giúp người tiêu dùng phát hiện những điều không minh bạch hay những thông tin nhiễu? Ông John chỉ ra rằng, công nghệ hoàn toàn có thể giúp rút ngắn khoảng cách giữa người tiêu dùng cuối cùng và người sản xuất, bằng cách ứng dụng công nghệ qua APP, mã vạch hay qua bên thứ ba. “Các trang trại ở châu Âu, châu Mỹ đã làm từ rất lâu. Chi phí chỉ 4 USD cho 1ha”, John G Keogh nói. Theo ông, người tiêu dùng ở khắp mọi nơi trên thế giới bị sụt giảm lòng tin vào thực phẩm. Họ ăn thức ăn nhưng luôn hoài nghi nên tính minh bạch phải được xem là tấm vé để đưa thực phẩm, nông sản chế biến ra thị trường.

Sản phẩm chuối xuất khẩu của tổ hợp tác Lâm Phát Hưng. Ảnh: CHÂU LAN

Sản phẩm chuối xuất khẩu của tổ hợp tác Lâm Phát Hưng. Ảnh: CHÂU LAN

Cuộc họp giữa các lãnh đạo mạng lưới liên kết ABCD Mekong, vào cuối năm 2017, ông Trương Quang Hoài Nam, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho rằng Cần Thơ sẵn sàng dành 100 héc-ta đất ở huyện Cờ Đỏ để xây dựng mô hình liên kết chuỗi hành động. Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Nhã Nam và Tiến sĩ Lê Đặng Trung là ba trong số những nhà khoa học tiên phong trong xây dựng mô hình nông nghiệp thông minh. Tất cả đều có cách làm cụ thể, liên quan tới cơ sở dữ liệu quản lý đất đai, phân, thuốc, nguồn nước bằng hệ thống cảm biến từ đó có thể kiểm soát và truy xuất nguồn gốc của thực phẩm.

Mô hình liên kết chuỗi hành động ứng dụng công nghệ thông minh, theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Nguyễn Hữu Lập khó khăn, thách thức lớn nhất là sản xuất manh mún, quá trình ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, các hình thức sản xuất hiện đại nhằm tạo ra giá trị gia tăng cao hơn trên diện tích đất nông nghiệp chưa nhiều. Ông thừa nhận, tuy giá trị tăng thêm ngành nông nghiệp hiện nay chiếm hơn 44% tổng giá trị sản phẩm của tỉnh và đang được phát triển theo hướng thâm canh, chuyên canh, quy mô lớn trên cơ sở liên kết giữa sản xuất - tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi đối với một số cây trồng, vật nuôi và thủy sản có giá trị như: Dừa, bưởi da xanh, chôm chôm, nhãn, cây giống - hoa kiểng, bò, tôm biển, heo… Nhưng vẫn còn thiếu điều gì đó có tính đột phá.

Tại TPHCM, cuộc thảo luận về liên kết chuỗi hành động, lãnh đạo Công ty Cổ phần Vinamit, Công ty Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, Sài Gòn Food, Công ty TNHH chế biến dừa Lương Quới… “xung phong”  tham gia vào chuỗi liên kết này. Các doanh nhân cho rằng, bao tiêu đầu ra, đầu tư vốn cho nông dân sản xuất, cung ứng cho người nông dân theo chuỗi từ vật tư đầu vào tới chuyển giao công nghệ tiên tiến, đào tạo để người nông dân thích nghi với nông nghiệp công nghệ cao là trách nhiệm nặng nề. Nhưng không làm để thoát khỏi lối mòn, thì sẽ không thay đổi được cục diện nông nghiệp đang chìm trong sự hoài nghi của người tiêu dùng.

Hệ sinh thái chuỗi hợp tác

Khác với cách làm lâu nay, mô hình do Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Nhã Nam chia sẻ với lãnh đạo các tỉnh ABCD Mekong cho thấy ý thức liên kết chuỗi hành động, đặc biệt khai thác công nghệ để tạo ra mô hình nông nghiệp thông minh. Thách thức của mô hình này là điểm xuất phát của nông nghiệp đang ở mức 2.0 sẽ khó tiếp cận công nghệ 4.0. Do đó, đầu tiên, Tiến sĩ Nhã Nam thử gợi ý về hệ sinh thái chuỗi hợp tác giữa một số công ty sản xuất hữu cơ và hệ thống phân phối, giữa Vinamit và Coopmart. Ba bên hoặc từng bên ký với Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao (HVNCLC)- nơi đã đạt được những thỏa thuận quốc tế - thừa nhận lẫn nhau về chuẩn hội nhập cho lương thực - thực phẩm để cùng hợp tác xây dựng chuỗi nông nghiệp sạch liên kết với từng địa phương.

Ông Trương Quang Hoài Nam cho đây là cách tiếp cận có giá trị thực tế và Cần Thơ sẽ tiên phong xây dựng mô hình này. Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp HVNCLC, đã đồng ý cung cấp các chuyên gia công nghệ 4.0 cung cấp các công nghệ quản trị nhà nước và nông nghiệp mới, các đơn vị phân phối thực hiện việc bao tiêu sản phẩm, đảm bảo đầu ra theo đúng tiêu chuẩn cần của doanh nghiệp và hỗ trợ địa phương thực hiện các chương trình chứng nhận dựa trên Bộ Tiêu Chí HVNCLC – Chuẩn hội nhập.

Mỗi tỉnh thu xếp 1 vùng nguyên liệu hay một khu đất để xây dựng vùng trồng mẫu, có tác nhân đóng vai trò điều tiết, trong đó các doanh nghiệp HVNCLC sẽ tham gia mô hình. Nhóm chuyên gia công nghệ 4.0 giới thiệu khả năng quản trị nhà nước bằng chuyển đổi kỹ thuật số (Digital transformation): Xây dựng data quản trị gồm hệ thống dữ liệu được tích hợp chung chuyên về quản lý như dự báo điểm sạt lở, địa điểm ngập mặn, dự báo thiên tai nặng, tình hình dịch bệnh…hay thông tin thị trường một số sản phẩm chính yếu của kinh tế của địa phương.

Thử nghiệm mô hình hệ sinh thái với dự án phát triển “Hội quán sen hồng” (Đồng Tháp) như chuỗi giá trị hoàn chỉnh với ba chức năng chính, theo bà Vũ Kim Hạnh: Thứ nhất là liên kết giữa vùng nguyên liệu và thương lái, mua bán sỉ/lẻ,  hội quán vận hành như sàn giao dịch đầu mối nông sản (e-agriculture); Thứ hai là liên kết giữa người mua, người bán và các khâu trung gian = hội quán là như mô hình thương mại điện tử (e-commerce); Thứ ba là kết nối giữa kiến thức+khoa học và người nông dân = hội quán như mô hình trung tâm học tập suốt đời, học tập trực tuyến (e-learning). Ba mối liên kết này đều có thể thực hiện thông qua một giao diện duy nhất có khả năng tích hợp cả 3 chức năng trên, tạm gọi là e-hoiquansenhong.vn.  

Hệ thống tích hợp thông minh

Thông qua hệ thống tích hợp thông minh, các “hội quán” trở thành đầu mối kết nối trực tiếp từ vùng nguyên liệu đến người mua, nhà bán sỉ lẻ trong và ngoài nước; khi các hội quán được “nhân bản” tự động trở thành sàn thương mại điện tử để trao đổi các mặt hàng tiêu dùng, nông sản, dịch vụ từ mua đến bán, từ trong nước ra đến bên ngoài. Gắn với hệ thống hội quán là “trung tâm” phân tích, đánh giá, tổ chức đào tạo, nâng cao nhận thức nông nghiệp sạch theo chuỗi giá trị, cập nhật tin tức về nông nghiệp sạch trong nước và trên thế giới, biến nhận thức, hành động trở thành thói quen sử dụng công nghệ trong nông nghiệp để bắt kịp thời đại 4.0, hoạt động minh bạch hóa chuỗi có chứng nhận, giúp người tiêu dùng dễ truy xuất thì mối hoài nghi sẽ giảm dần. 

Sự khác biệt lớn nhất so với thực tại là hệ thống được kích hoạt và mọi hoạt động đều diễn ra cả online, lẫn trên thực tế (offline), giải quyết các vấn đề trong không gian và thời gian thực (real time). Việc truy xuất nguồn gốc của các sản phẩm, quy trình canh tác có thể cập nhật ngay lập tức khi sự kiện xảy ra hay có nhu cầu mua bán từ thị trường. Việc cập nhật kiến thức hay các lớp học nông nghiệp cũng có thể tùy theo nhu cầu của bà con nông dân mà tổ chức ngay hay đưa thông tin chi tiết theo từng đầu bài mà các thành viên hội quán đang vướng qua  các cuộc hội luận hoặc chia sẻ trên smartphone. Theo Tiến sĩ Lê Đặng Trung, chỉ cần 2 triệu đồng là nhà nông có thể tiếp nhận đầy đủ  dữ liệu qua smartphone. 

Ở ĐBSCL thương mại điện tử còn chưa phát triển, nhận thức của doanh nghiệp chưa cao, ông Trương Quang Hoài Nam, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, nhận xét: Ngay cả ở TP Cần Thơ cũng vậy. Nói bán hàng thương mại điện tử thì cũng chỉ mới dừng lại ở bán qua mạng xã hội facebook, zalo. Chính vì vậy Cần Thơ sẵn sàng làm đốm lửa để phát sáng mô hình.

Ông Phan Văn Mãi, Phó Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre, cho rằng quy mô vừa phải, có thể mỗi tỉnh vài chục, vài trăm ha là cách triển khai, các sản phẩm khác nhau nhưng thống nhất chung về phương pháp.

CHÂU LAN

Chia sẻ bài viết