HẠNH NGUYÊN (Theo NY Times)

Các chuyến thăm song song của Bộ trưởng Du lịch Israel Haim Katz tới Saudi Arabia và Ðại sứ Saudi Arabia Naif al-Sudairi tới khu Bờ Tây do Israel chiếm giữ cho thấy quan hệ ấm lên rất nhanh giữa Nhà nước Do Thái và quốc gia có quyền lực nhất thế giới Arab.

Bộ trưởng Du lịch Haim Katz dẫn đầu phái đoàn Israel tới thăm Saudi Arabia hôm 27-9. Ảnh: AFP

Trong chuyến thăm công khai đầu tiên của một bộ trưởng Israel tới Saudi Arabia, ông Katz đã dự hội nghị du lịch đa phương do Liên Hiệp Quốc tổ chức tại thủ đô Riyadh vào ngày 26 và 27-9. Ðồng thời, Ðại sứ không thường trú của Saudi Arabia tại Palestine, ông Naif al-Sudairi đã đi qua chốt kiểm soát biên giới để tới Bờ Tây và có cuộc hội đàm với các lãnh đạo của chính quyền Palestine, tổ chức hiện quản lý chưa tới 40% vùng đất này. Các chuyên gia nhận định chuyến đi của ông Sudairi là chuyến thăm đầu tiên của một quan chức Saudi Arabia tới khu vực kể từ khi Israel chiếm đóng Bờ Tây trong cuộc chiến giữa nước này với các quốc gia láng giềng Arab hồi năm 1967.

Hai chuyến thăm trên tượng trưng cho cách Israel và Saudi Arabia từng bước tạo tiền đề cho việc bình thường hóa quan hệ song phương, giữa những nỗ lực làm trung gian của Mỹ. “Các vị đang chứng kiến những điều thậm chí không thể hình dung cách đây nhiều năm”, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại cuộc họp nội các hôm 27-9.

Saudi Arabia chưa bao giờ công nhận Israel kể từ khi Nhà nước Do Thái được thành lập năm 1948, với mục đích giống như phần lớn các nước Arab là tẩy chay Israel cho đến lúc nước này đồng ý cho phép thành lập một nhà nước Palestine. Nhưng hiện nay, giới lãnh đạo Saudi Arabia cho thấy họ đang xem xét công nhận Israel bất chấp sự im lặng gần 10 năm trong các cuộc hòa đàm giữa các lãnh đạo Israel và Palestine.

Có chung nỗi lo về Iran, cộng với mong muốn tăng cường quan hệ giao thương và hợp tác quân sự, đã giúp ra đời 3 thỏa thuận ngoại giao giữa Israel với 3 quốc gia Arab hồi năm 2020, do Mỹ làm trung gian. Giờ đây, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang nỗ lực dàn xếp một thỏa thuận lớn hơn giữa Israel và Saudi Arabia. Saudi Arabia vốn được coi là “anh cả” trong thế giới Hồi giáo, do vậy thỏa thuận này có thể mở đường cho phần còn lại của thế giới Hồi giáo nối gót.

Thế khó xử của Israel, Saudi Arabia

Ðể tiến tới bình thường hóa với Israel, Saudi Arabia đặt điều kiện cho Mỹ và Israel phải giúp thành lập chương trình hạt nhân vì mục đích dân sự tại quốc gia giàu dầu mỏ này và Washington cũng phải hỗ trợ quân sự nhiều hơn nữa. Saudi Arabia còn muốn Israel có hành động nhượng bộ Palestine, mặc dù chưa rõ đòi hỏi cụ thể của Riyadh.

Trong chuyến thăm chính quyền Palestine, Ðại sứ Sudairi cho rằng Sáng kiến hòa bình Arab, đề xuất do Saudi Arabia bảo trợ có từ năm 2002 kêu gọi thành lập nhà nước Palestine, vẫn là “nền tảng của bất cứ thỏa thuận nào trong tương lai”.

Về phần mình, Chính phủ Saudi Arabia cũng sẽ mạo hiểm chọc giận chính các công dân của mình và thế giới Hồi giáo rộng lớn nếu bình thường hóa quan hệ với Israel chỉ mang lại lợi ích quá nhỏ cho người dân Palestine. Tình cảnh khó xử này được phản chiếu trong quyết định của ông Sudairi khi hủy chuyến thăm tới nhà thờ Aqsa ở thành phố Jerusalem vào phút chót hôm 27-9. Ðây là địa điểm linh thiêng đối với cả người Do Thái và Hồi giáo và nơi đây đang nằm dưới sự kiểm soát của cảnh sát Israel. Thăm nhà thờ Aqsa dưới sự hộ tống của Israel có nguy cơ bị xem là hành động ngầm công nhận quyền kiểm soát của Israel đối với địa điểm này.

_❝ Trong một diễn biến khác, Chính phủ Mỹ hôm 27-9 thông báo công dân Israel sẽ được miễn thị thực nhập cảnh vào xứ cờ hoa kể từ tháng 11 tới. Ðộng thái này một phần là nhờ Israel gần đây quyết định cho phép công dân Mỹ gốc Palestine nhập cảnh Israel mà không cần thị thực.