Từ Nam Sudan đến Zambia, Israel dường như đang triển khai chiến thuật quyến rũ, cung cấp cả viện trợ phi quân sự lẫn vũ khí. Giới chuyên gia cho rằng chiến thuật này đang phát huy tác dụng.

Thủ tướng Israel Netanyahu (trái) trong một cuộc gặp với cựu Tổng thống Kenya Uhuru Kenyatta tại thành phố Jerusalem. Ảnh: AP

Theo đài Al Jazeera, các quan chức Zambia và Israel hồi cuối tháng 8 đã ăn mừng việc mở lại đại sứ quán Israel tại thủ đô Lusaka. Đây là lần đầu tiên sau 52 năm, lá cờ Israel được kéo lên tại thủ đô của Zambia sau một thời gian dài quan hệ giữa 2 bên bị “đóng băng”.

“Israel đang trở lại Zambia và đang trở lại châu Phi. Nhiều quốc gia đang xếp hàng chờ Israel mở lại đại sứ quán tại thủ đô của họ. Chúng tôi chọn bắt đầu ở Zambia” - Ngoại trưởng Israel Gideon Saar tuyên bố trong một bài đăng trên mạng xã hội X.

Sự kiện trên diễn ra vào thời điểm phần lớn thế giới đang cô lập Israel và được giới chuyên gia xem là một phần trong loạt động thái được tính toán kỹ lưỡng của Israel nhằm lôi kéo các quốc gia châu Phi về phía mình trong bối cảnh vị thế toàn cầu của Tel Aviv bị tổn hại. Một số người còn cho rằng việc củng cố quan hệ với Zambia dường như nhằm làm suy yếu quốc gia láng giềng Nam Phi, vốn hay chỉ trích Israel. “Đây là trò chơi của chiến lược chia để trị đã tồn tại hàng thập niên nhằm làm xói mòn sự ủng hộ trong khu vực giữa các quốc gia và các bên liên kết với Nam Phi. Động thái này có thể làm suy yếu ảnh hưởng của Pretoria trong Cộng đồng Phát triển Nam Phi” - Faith Mabera, chuyên gia nghiên cứu thuộc Đại học Witwatersrand (Nam Phi), nhận định.

Một tuần trước đó, Thứ trưởng Ngoại giao Israel Sharren Haskel đã đến thăm Nigeria để gặp người đồng cấp nước chủ nhà Adamu Ibrahim Lamuwa. Sau đó, ông Haskel tiếp tục đến Nam Sudan, đồng minh trung thành của Israel, hứa hẹn viện trợ cho quốc gia non trẻ này. Ông Haskel trong một tuyên bố đã đặt câu hỏi vì sao mọi ánh mắt lại đổ dồn về Dải Gaza trong khi các quốc gia như Nam Sudan cũng đang phải đối mặt với tình trạng nhân đạo khẩn cấp.

Lâu nay, Israel luôn chú ý đến Đông Phi, đặc biệt là Ethiopia, nơi sinh sống của 160.000 người Do Thái. Năm 2016, Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã có chuyến công du Đông Phi, thăm Uganda, Kenya, Rwanda và Ethiopia. Theo dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), trong giai đoạn 2009-2021, Cơ quan Hợp tác phát triển quốc tế Israel (Mashav) đã gửi viện trợ tổng cộng 45,5 triệu USD cho Ethiopia, Uganda, Tanzania, Nam Sudan và Kenya. Số tiền này thường được dành cho nông nghiệp, nước sạch và chăm sóc sức khỏe.

Dù hào phóng đối với châu Phi nhưng sự ủng hộ của một số nước tại khu vực dành cho Israel khá trái chiều. Zambia và Nam Sudan là một trong 6 quốc gia châu Phi đã bỏ phiếu trắng trong cuộc bỏ phiếu nghị quyết của Liên Hiệp Quốc (LHQ) lên án cuộc tấn công của Israel vào tháng 11-2023, một tháng sau khi nổ ra cuộc chiến ở Dải Gaza. Trong khi đó, Cameroon, Ethiopia, Malawi và Guinea Xích Đạo và nhiều quốc gia châu Phi khác bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết.

Theo một nghiên cứu hồi năm 2024 của nhà nghiên cứu Yaron Salman thuộc Đại học Ben-Gurion, Ethiopia đã nhiều lần bỏ phiếu chống lại Israel tại LHQ trong giai đoạn 2012-2021, mặc dù nước này nhận được hơn một nửa viện trợ Israel dành cho châu Phi trong cùng thời gian.

Nghiên cứu lưu ý rằng chỉ có Nam Sudan là luôn ủng hộ Israel. Thật ra, sự ủng hộ Nam Sudan dành cho Israel đã có từ nhiều thập niên trước khi cơ quan tình báo Mossad của Israel lần đầu cung cấp hỗ trợ quân sự cho các chiến binh nổi dậy vào những năm 1960. Nhiều báo cáo từ năm 1994 cũng đã ghi nhận việc Israel chuyển giao vũ khí cho phiến quân Nam Sudan. Chưa kể, vào năm 2016, một nhóm chuyên gia của LHQ kết luận rằng vũ khí của Israel đã tiếp tay cho cuộc nội chiến nổ ra ngay sau khi Nam Sudan giành độc lập.

Các quốc gia châu Phi khác, thậm chí là cả Nam Phi, cũng không tránh khỏi việc kêu gọi Israel cung cấp vũ khí mặc dù họ ủng hộ Palestine. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Cameroon, Chad, Guinea Xích Đạo, Lesotho, Nigeria, Rwanda, Seychelles, Nam Phi và Uganda đều đã mua vũ khí từ Israel trong giai đoạn 2006-2010. Nhiều nước trong số này còn tiếp tục giao thương với Israel, mua mọi thứ, từ công nghệ giám sát, thiết bị nông nghiệp đến hàng tiêu dùng.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)