Tờ Nordic Monitor (Thụy Điển) mới đây cho biết, trong nỗ lực “tái sinh” sau khi chịu thất bại nặng nề trong chiến dịch chống tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) toàn cầu do Mỹ dẫn đầu, IS đã chuyển sang Thổ Nhĩ Kỳ để thành lập chi nhánh mới dưới tên “văn phòng Al-Faruq” nhằm quản lý mạng lưới IS ở Đông Âu, Nga và vùng Kavkaz, khu vực nằm ở biên giới giữa châu Á và châu Âu, chủ yếu là trên lãnh thổ Gruzia, Azerbaijan, Armenia và một phần ở miền Nam nước Nga.

Các tay súng IS ở Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Nordic Monitor

Trong khi đó, “văn phòng Al-Sham” ở Syria đảm trách điều hành các hoạt động của IS ở Syria và Iraq vẫn là phương tiện chính để các thủ lĩnh IS chỉ đạo mạng lưới IS toàn cầu.

Giới thủ lĩnh IS tin rằng chúng có thể tận dụng môi trường “dễ thở” mà chính quyền Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan dựng nên, bởi Ankara từng làm ngơ trước các hoạt động của IS trong hầu hết các trường hợp, thậm chí có lúc hỗ trợ lực lượng này trong cuộc chiến chống lại lực lượng người Kurd ở Syria. Đáng chú ý, hệ thống tư pháp hình sự Thổ Nhĩ Kỳ dường như cũng “nhẹ tay” với IS khi hầu hết các nghi phạm được thả ra sau thời gian giam giữ ngắn hoặc nhiều lần được tha bổng.

Brett McGurk, điều phối viên Trung Đông của Nhà Trắng và là cựu Đặc phái viên Mỹ tại liên quân quốc tế chống IS, trong bài viết trên trang cá nhân Twitter hồi năm 2019 từng cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ ngăn cản bất kỳ sự hợp tác nghiêm túc nào về chống IS ngay cả khi 40.000 chiến binh nước ngoài tràn qua lãnh thổ nước này để vào Syria. Theo ông McGurk, Tal Abyad, một thị trấn biên giới của Syria, là tuyến đường tiếp tế chính cho IS khi vũ khí, chất nổ và các tay súng IS tự do đi từ Thổ Nhĩ Kỳ đến “thành trì” Raqqa rồi vào Iraq. Ông này nói rằng Ankara khi đó một mặt từ chối yêu cầu đóng cửa biên giới, mặt khác không cho phép quân đội Mỹ sử dụng căn cứ không quân Incirlik để tấn công các vị trí của IS ngay cả khi các chiến binh lực lượng này đang tràn vào Syria từ Thổ Nhĩ Kỳ.

Đáng lo ngại, các chiến binh IS triển khai các cuộc tấn công ở châu Âu đều từng có thời gian ở Thổ Nhĩ Kỳ, nơi chúng được liên kết với mạng lưới IS dưới sự giám sát của Cơ quan Tình báo Thổ Nhĩ Kỳ (MIT). Chẳng hạn, Hayat Boumeddiene, công dân Pháp gốc Algeria, nữ đồng phạm trong vụ tấn công đẫm máu ở thủ đô Paris hồi tháng 1-2015, đã đến Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 2-1 năm đó và ở lại thành phố Istanbul trước khi đến thành phố Şanlıurfa, nơi cô này ở lại 4 ngày trước khi vượt biên qua Syria. MIT khi đó theo dõi “nhất cử nhất động” của Boumeddiene nhưng lại cho phép nhân vật này hợp tác với các tay súng IS ở Thổ Nhĩ Kỳ. Trường hợp thứ hai là Ismail Omar Mostefai, cũng là người Pháp gốc Algeria, vốn có liên quan đến vụ tấn công phòng hòa nhạc Bataclan ở Paris vào ngày 13-11-2015 khiến 89 người thiệt mạng. 

Chính quyền Tổng thống Erdogan gần đây đã buộc phải hành động chống lại IS sau khi bị quốc tế chỉ trích và gây áp lực. Tờ Nordic Monitor cho hay, Ankara đã phát động cuộc trấn áp nhằm vào các thành viên chủ chốt của “văn phòng Al-Faruq”, buộc chúng phải chuyển hoạt động sang “văn phòng Al-Sham”. Chính quyền ông Erdogan tự hào rằng Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Ðại Tây Dương (NATO) duy nhất chiến đấu chống lại IS trên lãnh thổ của mình. Song, giới chức Thổ Nhĩ Kỳ không tiết lộ số vụ kết án các tay súng IS thành công và từ chối trả lời các thông tin có liên quan. Thay vào đó, họ thường đưa ra số liệu về lượng tay súng IS bị giam giữ mà nhiều trường hợp sau đó được tha bổng hoặc trả tự do. Theo Bộ trưởng Nội vụ Suleyman Soylu, cảnh sát đã bắt giữ 2.438 nghi phạm IS vào năm 2021 nhưng chỉ 487 người trong số họ bị bỏ tù, tức chỉ khoảng 20%. Trong hầu hết các trường hợp, các nghi phạm IS bị bắt đang chờ xét xử đã được tòa án Thổ Nhĩ Kỳ trả tự do trong phiên xử đầu tiên.

Thế nên, IS vẫn tìm cách duy trì hoạt động, gây quỹ và tuyển dụng thêm chiến binh ngay trên khu vực biên giới Thổ Nhĩ Kỳ giáp với miền Bắc Syria, trong đó gồm cả các vùng lãnh thổ dưới sự kiểm soát của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ.

TRÍ VĂN