Khói thuốc lá là nguyên nhân gây ra hàng loạt căn bệnh nguy hại sức khỏe, trong đó nhiều bệnh gây tử vong. Khói thuốc lá không chỉ tác hại trực tiếp đến người hút thuốc mà còn gây hại cho người xung quanh. Từ khi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá ra đời, cộng đồng ngày càng nâng cao ý thức, chung tay xây dựng môi trường không khói thuốc.

Khói thuốc vây quanh...

Đến các nơi công cộng, như bến xe, tàu, phà, quán cà phê, nhà hàng, thậm chí các cơ quan nhà nước… không khó bắt gặp hình ảnh người hút thuốc lá phả khói vòng quanh, không quan tâm đến người xung quanh. Thế nhưng, những người bên cạnh cũng không buồn phản kháng; nếu có phản ứng, thì thường nhận được sự bực dọc, không hài lòng của người hút thuốc. Rất thường thấy nơi công cộng dán các bảng cấm hút thuốc lá, nhưng chính những nơi này, các chủ tiệm tạp hóa, chủ quán cà phê đều có bán đủ loại thuốc lá phục vụ khách và trưng bày với số lượng nhiều hơn quy định cho phép về việc kinh doanh thuốc lá. Ở nhiều khách sạn, vẫn chưa có khu vực dành riêng cho người hút thuốc lá và khách sạn luôn trang bị sẵn các gạt tàn thuốc lá trong phòng nghỉ. Trong gia đình, người cao tuổi, trẻ nhỏ, thậm chí phụ nữ mang thai cũng thường xuyên hít khói thuốc lá của người thân hút thuốc lá.

Học sinh, sinh viên tham gia đạp xe diễu hành tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá tại lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá do Bộ Y tế tổ chức. Ảnh: PHƯƠNG VY (TTXVN)

Người hút thuốc lá viện dẫn rất nhiều lý do dẫn đến thói quen hút thuốc lá mỗi ngày như người bạn đồng hành không thể rời xa. Chú Phạm Văn Hai, ở phường Hưng Lợi, quận Ninh Kiều, chia sẻ: “Tôi biết hút thuốc lá ảnh hưởng sức khỏe, rồi vợ và hai con gái động viên nên có thời gian tôi quyết tâm cai thuốc lá. Đến khi ra quán cà phê, bạn bè mời mọc, tôi lại hút tiếp. Với lại, tôi cũng nghe nói, bỏ thuốc lá tăng cân, cao huyết áp, dẫn đến nhiều bệnh nguy hại sức khỏe hơn”.

Từ khi có Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, ngành y tế phối hợp các ngành chức năng, các cấp chính quyền địa phương thực hiện đa dạng hình thức tuyên truyền, vận động, nâng cao ý thức cộng đồng về Luật Phòng chống tác hại thuốc lá. Tuy nhiên thực tế hiện nay, còn một bộ phận lớn cộng đồng vẫn chưa nâng cao trách nhiệm nói “không” với tác hại của thuốc lá.

Tác hại khôn lường

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, hút thuốc lá là nguyên nhân của 25 căn bệnh, trong đó có nhiều bệnh hiểm nghèo như: ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch và các bệnh khác, do khói thuốc lá có chứa hơn 7.000 chất hóa học, với khoảng 70 chất là tác nhân gây ung thư. Người nghiện thuốc lá có nguy cơ tử vong cao gấp 2,5 đến 10 lần so với người không hút thuốc lá. Khói thuốc lá không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đối với người hút mà còn tác hại những người xung quanh (gọi là hút thuốc lá thụ động). Khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc lá đang cháy độc hại hơn khói thuốc lá do người hút hít vào, vì chứa nhiều chất độc hại hơn gấp 26 lần do không qua bộ phận lọc. Khói thuốc lá thụ động là một trong các tác nhân gây nhiều bệnh về tim mạch, phổi, làm suy giảm chức năng hô hấp và ảnh hưởng chức năng sinh sản nam và nữ. Người thường xuyên hít phải khói thuốc tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành lên 25-30%, mắc bệnh phổi lên 20-30% và tăng nguy cơ đột quỵ lên 82%. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường xuyên hít phải khói thuốc lá sẽ làm tăng tỷ lệ viêm đường hô hấp dưới (viêm phế quản, viêm phổi) và viêm tai giữa; làm tăng các triệu chứng đường hô hấp mãn tính như hen; làm giảm sự phát triển của phổi và tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh. Phụ nữ mang thai hít phải khói thuốc lá có thể gây biến đổi sự phát triển của bào thai, dễ sảy thai, đẻ non hoặc sinh con nhẹ cân. Mặc dù nữ giới hút thuốc ít hơn nhưng lại chịu tác hại nhiều hơn, do hít phải hơi thuốc từ điếu thuốc đang cháy tỏa ra và khói thuốc từ người hút nhả ra. Thống kê chung của thế giới, hàng năm có 600.000 ca tử vong do hút thuốc thụ động.

Theo ước tính, trên 15 triệu người hút thuốc lá tại Việt Nam, 33 triệu người phơi nhiễm với khói thuốc tại nhà, 5 triệu người phơi nhiễm với khói thuốc tại nơi làm việc. Thuốc lá là một trong số 4 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nước ta. Dựa trên báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam có khoảng 40.000 người tử vong hàng năm vì các bệnh liên quan thuốc lá, dự kiến có thể tăng lên 70.000 người vào năm 2030.

Vì cộng đồng không khói thuốc

Ngày 1-5-2013, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá chính thức có hiệu lực, là cơ sở pháp lý nghiêm ngặt trong việc ngăn chặn tác hại của thuốc lá đối với cộng đồng. Sở Y tế TP Cần Thơ phối hợp với các đơn vị chức năng tăng cường thực thi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá 31 – 5 hàng năm. Qua đó huy động các cấp, các ngành, đoàn thể tăng cường tuyên truyền sâu rộng tới mọi tầng lớp nhân dân nâng cao hiểu biết để thay đổi hành vi, thói quen hút thuốc lá; đồng thời tăng cường thực thi luật, giảm tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh liên quan thuốc lá.

Một số thông điệp tuyên truyền Ngày Thế giới không khói thuốc lá Cấm hút thuốc lá tại cơ sở y tế, trường học, nơi làm việc. Cấm hút thuốc lá tại khu vực trong nhà của trường học đại học, cao đẳng, học viện. Cấm hút thuốc lá tại khu vực trong nhà của bến tàu, bến xe. Cấm hút thuốc lá tại khu vực trong nhà của nhà hàng, quán ăn, quán cà phê. Sống và làm việc trong môi trường không khói thuốc lá là quyền của mọi người. Hút thuốc lá là nguyên nhân chính gây ung thư phổi. Hút thuốc lá là nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Không hút thuốc vì sức khỏe của chính bạn và những người thân yêu. Thanh niên Việt Nam nói KHÔNG với thuốc lá.

Thời gian qua, nhiều đơn vị bệnh viện (BV), trường học, các cơ quan nhà nước thi đua xây dựng và duy trì môi trường không khói thuốc. Điển hình là BV Đa khoa TP Cần Thơ đi đầu xây dựng môi trường BV không khói thuốc từ năm 2011. Phó Giám đốc BV Lê Văn Đạt cho biết: “Hằng năm, BV xây dựng kế hoạch hoạt động; triển khai thực hiện Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá; các nghị định xử lý vi phạm cho công chức, viên chức, người lao động. BV treo biển cấm hút thuốc lá tại các khoa, phòng, treo băng rôn hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia không khói thuốc lá; thường xuyên đưa nội dung tuyên truyền về tác hại thuốc lá, văn bản Luật cũng như nghị định xử lý vi phạm trong lĩnh vực phòng, chống tác hại thuốc lá vào chương trình phát loa nội viện. Đồng thời thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở cán bộ BV, bệnh nhân và thân nhân người bệnh không hút thuốc trong BV. Quá trình khám, chữa bệnh, cán bộ y tế thường xuyên tư vấn cho người bệnh về các bệnh liên quan thuốc lá”.

Các trường học cũng là những đơn vị tiên phong xây dựng môi trường không thuốc lá cũng như đẩy mạnh nhiều hoạt động truyền thông, vận động học sinh, sinh viên tránh xa khói thuốc. Mới đây, hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá 31-5, Trường Đại học Tây Đô phối hợp với Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe TP Cần Thơ tổ chức hội thảo giúp sinh viên nâng cao nhận thức về tác hại thuốc lá. Bí thư Đoàn trường Nguyễn Hà Quốc Tín cho biết: “Năm nay, nhà trường đẩy mạnh nhiều hoạt động tuyên truyền về phòng, chống tác hại thuốc lá như: tổ chức hội thảo, tập huấn, hội thi tuyên truyền, sân khấu hóa. Qua đó nhà trường tổng kết hiệu quả các hoạt động, đồng thời phát động phong trào phòng, chống tác hại thuốc lá trong sinh viên”. Từ đầu năm, nhà trường phổ biến các nội quy liên quan vấn đề cấm hút thuốc lá trong trường học; nếu vi phạm sẽ bị kiểm điểm, trừ vào điểm rèn luyện của sinh viên. Theo Bí thư Đoàn trường Đại học Tây Đô, việc tuyên truyền vận động phải thực hiện thường xuyên, tạo sự thay đổi nhận thức, dẫn đến chuyển đổi hành vi, giúp sinh viên nhận thức được tác hại của thuốc lá, góp phần bảo vệ sức khỏe, đảm bảo việc học hành.

Có thể thấy, ngày càng có nhiều đơn vị xây dựng môi trường không khói thuốc. Cùng với nhiệm vụ các ngành chức năng, chính quyền đoàn thể các cấp là trách nhiệm của mỗi cá nhân, phải lên tiếng để bảo vệ bầu không khí sạch, giúp cộng đồng tránh xa tác hại của thuốc lá, đồng nghĩa với tránh xa nhiều bệnh tật có thể phòng tránh.

THU SƯƠNG