Bài, ảnh: CHẤN HƯNG

Theo quy định, nhà ở xây dựng không phép, trái phép sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. Nhưng nếu việc xây dựng này thuộc trường hợp đủ điều kiện cấp phép xây dựng hoặc điều chỉnh giấy phép xây dựng thì sẽ có khoảng thời gian để hợp thức hóa. Theo quy định mới, thời gian để chủ sử dụng công trình thực hiện thủ tục hợp thức hóa nêu trên sẽ rút ngắn lại.

Căn nhà ông Trần Văn Ninh đã xây dựng hoàn thành và đưa vào sử dụng.  

Trước đây, khi tiến hành xây dựng nhà ở, ông Trần Văn Ninh ở phường Thới An, quận Ô Môn, có thực hiện thủ tục xin cấp giấy phép. Do đó, việc xây dựng nhà ở của ông Ninh rất thuận lợi. Ông Ninh cho biết: “Ðể việc xây dựng diễn ra suôn sẻ, đúng quy định pháp luật, cần thực hiện thủ tục xin phép xây dựng. Sau khi xây dựng xong, nên làm thêm thủ tục hoàn công, ghi nhận tài sản gắn liền với đất. Có như vậy, tài sản sẽ có giá trị và quyền lợi của người chủ sử dụng sẽ được đảm bảo hơn”.

Tuy nhiên, trên thực tế, có rất nhiều trường hợp vì những lý do khác nhau, việc xây dựng nhà ở gặp trục trặc, nhất là tình trạng xây dựng nhà ở không phép hoặc trái phép. Từ đó, phát sinh nhiều phiền hà, như trường hợp của ông N.V.N ở phường Trường Lạc, quận Ô Môn. Khi xây dựng nhà ở, ông N không xin phép xây dựng. Chính quyền và ngành chức năng địa phương đến kiểm tra, ông N bị lập biên bản, bị xử phạt vi phạm hành chính. Ông N cho biết: “Chấp hành quyết định xử phạt, theo hướng dẫn, tôi thực hiện thủ tục để hợp thức hóa nhà ở xây dựng không phép này”.

Ngày 28-1-2022, Chính phủ ban hành Nghị định 16/2022/NÐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Nghị định này thay thế Nghị định 139/2017/NÐ-CP với nhiều điểm mới đáng chú ý, trong đó rút ngắn thời gian hợp thức hóa nhà ở xây dựng không phép, trái phép. Cụ thể, tại Ðiều 81, Nghị định 16/2022/NÐ-CP, đối với hành vi xây dựng nhà ở riêng lẻ không có giấy phép xây dựng (không phép) hoặc xây dựng không đúng với nội dung giấy phép được cấp (trái phép) mà thuộc trường hợp đủ điều kiện cấp phép xây dựng hoặc điều chỉnh giấy phép xây dựng thì người có thẩm quyền có trách nhiệm lập biên bản vi phạm hành chính và yêu cầu tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm dừng thi công xây dựng. Trong thời hạn 30 ngày đối với nhà ở riêng lẻ kể từ ngày ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm phải: đối với trường hợp xây dựng không phép phải hoàn thành hồ sơ đề nghị cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng và có giấy phép xây dựng; đối với trường hợp xây dựng trái phép phải hoàn thành hồ sơ đề nghị cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng điều chỉnh và có giấy phép xây dựng điều chỉnh.

Hồ sơ xin cấp giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh được thực hiện theo quy định pháp luật về cấp giấy phép xây dựng và bổ sung thêm hồ sơ chứng minh đã hoàn thành việc nộp phạt vi phạm hành chính. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm cấp giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh, cơ quan chuyên môn về xây dựng có trách nhiệm thẩm định thiết kế xây dựng điều chỉnh theo quy định của pháp luật.

Như vậy, từ ngày 28-1-2022 tổ chức, cá nhân chỉ có 30 ngày để hợp thức hóa nhà ở không phép, trái phép thuộc trường hợp đủ điều kiện cấp phép xây dựng hoặc điều chỉnh giấy phép xây dựng, thay vì 60 ngày như trước đây. Hết thời hạn 30 ngày theo quy định trên mà tổ chức, cá nhân vi phạm không xuất trình giấy phép xây dựng được cấp hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh thì người có thẩm quyền xử phạt ra văn bản thông báo yêu cầu tổ chức, cá nhân vi phạm tự phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm. Trong thời hạn tối đa 15 ngày kể từ ngày gửi văn bản thông báo (tính theo dấu bưu điện) hoặc từ ngày có biên bản bàn giao thông báo, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm có trách nhiệm thực hiện biện pháp buộc tự phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm. 

Lưu ý, không phải tất cả trường hợp được cấp giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh sẽ được tiếp tục xây dựng mà phải thông qua bước kiểm tra hiện trạng công trình, nếu không phù hợp sẽ bị phá dỡ. Cụ thể, trong thời hạn tối đa 5 ngày kể từ ngày tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm xuất trình giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh, người có thẩm quyền xử phạt có trách nhiệm tổ chức kiểm tra hiện trạng công trình xây dựng, lập biên bản ghi nhận sự phù hợp của hiện trạng công trình với giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh. Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm chỉ được tiếp tục thi công xây dựng nếu biên bản kiểm tra ghi nhận, xác nhận hiện trạng công trình phù hợp với giấy phép xây dựng được cấp, giấy phép xây dựng điều chỉnh. Trường hợp hiện trạng công trình không phù hợp với giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh thì trong thời hạn tối đa 15 ngày kể từ ngày lập biên bản kiểm tra, ghi nhận hiện trạng công trình, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm buộc phá dỡ công trình, phần công trình không phù hợp với giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh.

Trong thời hạn đang đề nghị làm thủ tục xin cấp giấy phép xây dựng hoặc giấy phép xây dựng điều chỉnh mà tổ chức, cá nhân vi phạm tiếp tục thi công thì bị phạt tiền 120-140 triệu đồng; phạt tiền 140-160 triệu đồng đối với nhà ở riêng lẻ trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử - văn hóa.

Như vậy, với những quy định mới của Nghị định 16/2022/NÐ-CP, trường hợp vi phạm phải chủ động thực hiện ngay thủ tục hợp thức hóa theo quy định, nếu không sẽ bị phá dỡ khi quá thời hạn...