ĐBSCL đang hướng đến nền sản xuất lúa gạo chất lượng cao, đồng thời xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp vững mạnh, có trách nhiệm với xã hội và khả năng chống chịu trước những tác động của biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) chủ trì triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL”. Từng bước hiện thực hóa Đề án trong thực tiễn, ngành Nông nghiệp quyết định triển khai thí điểm ở 5 địa phương, trong đó TP Cần Thơ được chọn là nơi “phát pháo” đầu tiên.

Ứng dụng máy sạ hàng kết hợp vùi phân tại Cánh đồng 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp thực hiện thí điểm tại Hợp tác xã Thuận Tiến.

Theo Cục Trồng trọt, là trung tâm sản xuất lúa gạo trọng điểm của quốc gia, những năm gần đây, sản lượng lúa gạo tại ĐBSCL luôn ổn định ở mức 24-25 triệu tấn, chiếm trên 50% tổng sản lượng lúa cả nước và gần 90% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Ngành hàng lúa gạo đã tạo việc làm, thu nhập cho hàng triệu hộ nông dân trong vùng. Tuy nhiên, các phương pháp canh tác đang áp dụng tại các địa phương trong vùng còn phụ thuộc quá nhiều vào việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, gây lãng phí tài nguyên và ô nhiễm nghiêm trọng môi trường. Lượng lúa giống gieo bình quân của nông dân ĐBSCL rất lớn, rơi vào khoảng 100-150 kg/ha… Việc triển khai thực hiện Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL” kỳ vọng thúc đẩy chuyển đổi từ biện pháp canh tác truyền thống sang cơ giới hóa đồng bộ. Cơ giới hóa bằng phương pháp sạ hàng giúp giảm lượng giống gieo sạ xuống còn 60 kg/ha, giảm lượng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, giảm đổ ngã và thất thoát sau thu hoạch.

Hợp tác xã Thuận Tiến ở ấp H2, xã Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ là nơi được chọn thực hiện mô hình thí điểm xuống giống Cánh đồng 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp đầu tiên tại ĐBSCL. Theo ông Nguyễn Cao Khải, Giám đốc Hợp tác xã Thuận Tiến, mô hình có diện tích 50ha, hướng đến mục tiêu thúc đẩy cơ giới hóa trong gieo sạ, tăng hiệu quả sử dụng phân bón, tăng năng suất và giảm phát thải khí nhà kính theo các tiêu chí của Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL”. Theo đó, mô hình đáp ứng các tiêu chí: sử dụng giống xác nhận; áp dụng quản lý nước ướt khô xen kẽ (AWD); áp dụng bón phân chuyên vùng chuyên biệt (SSNM), sạ hàng bằng máy kết hợp vùi phân, giảm số lần bón phân còn 2 lần/vụ; áp dụng IPM quản lý bảo vệ thực vật; áp dụng máy gặt đập liên hợp cho thu hoạch; thu gom rơm ra khỏi đồng làm nấm rơm và phân bón từ rơm, kết hợp bón phân hữu cơ cho lúa.

Tham gia mô hình còn có sự hỗ trợ nguồn vốn, kỹ thuật, tư vấn từ các tổ chức, doanh nghiệp hàng đầu như Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI), Ngân hàng Thế giới (WB), Công ty CP Phân bón Bình Điền… Ông Trần Tấn Thành, Trưởng vùng ĐBSCL, Công ty CP Phân bón Bình Điền, cho biết: “Từ khi Bộ NN&PTNT khởi xướng Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL”, công ty đã triển khai nhiều mô hình về quy trình canh tác lúa thông minh. Đối với vụ đông xuân 2023-2024, công ty triển khai quy trình ở 6 tỉnh, với 8 mô hình và qua tổng kết đạt được nhiều kết quả khả quan. Tại huyện Thới Lai, chúng tôi phối hợp với Công ty Bayer thực hiện quy trình canh tác lúa thông minh, giảm phát thải. Kết quả thu được cho thấy lượng phát thải đã giảm 25% so với canh tác thông thường. Từ thành công bước đầu, công ty tiếp tục duy trì, nhân rộng trong vụ hè thu 2024 và tập trung hỗ trợ cho những hợp tác xã được địa phương lựa chọn thực hiện đề án. Đối với mô hình của Hợp tác xã Thuận Tiến, công ty sẽ chuyển giao quy trình canh tác lúa thông minh và hỗ trợ 50% lượng phân bón sử dụng trong mô hình theo quy trình”.

Ông Nguyễn Ngọc Hè, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, nhấn mạnh: Thành phố có 38.000ha lúa thực hiện theo dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT), với 32.000 hộ dân tham gia. Qua đó, trình độ sản xuất của người dân được nâng lên, người dân đã áp dụng các biện pháp để giảm chi phí sản xuất, góp phần tăng lợi nhuận. Kế thừa và phát huy những kết quả đạt được từ dự án VnSAT, TP Cần Thơ cam kết sẽ nỗ lực thực hiện thắng lợi đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao. Thành phố phấn đấu đến năm 2025, sẽ có vùng sản xuất chuyên canh lúa chất lượng cao quy mô 38.000ha, đến giai đoạn 2026-2030 đạt 50.000ha theo kế hoạch.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN&PNTN, khẳng định: Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL” thực hiện tại 12 tỉnh, thành vùng ĐBSCL. Thông qua Đề án này, ngành Nông nghiệp quyết tâm thay đổi căn bản ngành hàng lúa gạo. Đề án không chỉ tập trung thuần túy về kỹ thuật hay hạ tầng sản xuất mà còn tổ chức lại toàn bộ ngành lúa gạo để nâng cao giá trị, thu nhập cho bà con; giảm chi phí sản xuất, giảm phát thải. Chúng tôi sẽ hình thành, nâng chất các hợp tác xã, tổ chức nông dân và hỗ trợ lực lượng này chuyển đổi từ biện pháp canh tác truyền thống sang cơ giới hóa đồng bộ, phát triển các vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn ổn định lâu dài, bảo đảm chất lượng canh tác bền vững, hiệu quả và giảm thiểu ô nhiễm môi trường”.

Bài, ảnh: MỸ THANH