Điều trị dự phòng lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con ngay từ khi mang thai đã góp phần giúp trẻ sinh ra khỏe mạnh, không lây nhiễm bệnh. Tuy nhiên, để trẻ khỏe mạnh không chỉ dự phòng trong lúc mang thai và khi sinh, mà còn cả quá trình nuôi dưỡng, theo dõi sau sinh.

Theo dõi, xét nghiệm, tiêm chủng

Ths Nguyễn Thị Thu Hà, Phó trưởng Khoa Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) TP Cần Thơ, cho biết: Dù mẹ đã được điều trị dự phòng lúc mang thai, khi chuyển dạ nhưng sau khi sinh, trẻ cần được tiếp tục theo dõi về cách nuôi dưỡng, xét nghiệm, tiêm chủng...

Theo hướng dẫn của CDC Cần Thơ, với trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, cần xét nghiệm chẩn đoán sớm nhiễm HIV cho trẻ bao gồm: xét nghiệm lúc từ 0-2 ngày tuổi, xét nghiệm PCR lúc 4-6 tuần tuổi và 9 tháng tuổi. Nếu có chỉ định, cần điều trị dự phòng cotrimoxazole, tư vấn về tiêm chủng, điều trị ARV nếu chẩn đoán trẻ nhiễm HIV.

Ths Nguyễn Thị Thu Hà, Phó trưởng Khoa Sức khỏe sinh sản, CDC Cần Thơ tuyên truyền cho cộng tác viên y tế, người dân về dự phòng lây truyền HIV, viêm gan B và giang mai từ mẹ sang con. 

Đối với trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm viêm gan B: tiêm kháng huyết thanh và vắc-xin viêm gan B trong 24 giờ đầu sau sinh và tiêm đủ 3 mũi vắc-xin viêm gan B theo lịch của chương trình tiêm chủng quốc gia. Xét nghiệm HBsAg và anti-HBs cho trẻ 7-12 tháng tuổi để xác định tình trạng nhiễm viêm gan B và đáp ứng kháng thể. Nếu HBsAg dương tính, thì khám xét nghiệm và theo dõi định kỳ tại cơ sở điều trị.

Đối với trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm giang mai: tất cả trẻ sinh ra từ mẹ có kết quả xét nghiệm huyết thanh giang mai dương tính cần được khám và làm xét nghiệm để tìm bằng chứng giang mai bẩm sinh. Đối với trẻ sơ sinh không có triệu chứng lâm sàng và mẹ đã được điều trị giang mai đầy đủ, không có dấu hiệu tái nhiễm thì theo dõi trẻ chặt chẽ. Đối với trẻ sinh ra từ mẹ bị giang mai nhưng không được điều trị, điều trị không đầy đủ hoặc điều trị muộn (trong vòng 30 ngày trước khi sinh) cần được xét nghiệm ngay ở thời điểm mới sinh và hằng tháng trong vòng 3-4 tháng cho đến khi khẳng định về mặt huyết thanh là âm tính. Trong một số trường hợp kháng thể thụ động từ mẹ có thể tồn tại tới 18 tháng, vì vậy nếu xét nghiệm huyết thanh của trẻ vẫn dương tính và hiệu giá kháng thể ≥ 4 lần hiệu giá kháng thể của mẹ thì trẻ cần được điều trị giang mai bẩm sinh.

Theo dõi lâm sàng và xét nghiệm cho trẻ điều trị giang mai bẩm sinh vào tuần thứ 6, 10, 14 và 9 tháng tuổi để đánh giá hiệu quả điều trị.

Dinh dưỡng cho trẻ

Sữa mẹ có chứa vi-rút HIV, có thể lây truyền cho con khi bú mẹ, nên việc nuôi dưỡng trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV có 2 lựa chọn. Được khuyến cáo ưu tiên là không cho trẻ bú mẹ mà sử dụng hoàn toàn sữa công thức thay thế. Trường hợp này đòi hỏi mẹ đủ tiền mua sữa công thức cho con trong 6 tháng đầu, có nguồn nước sạch và dụng cụ pha sữa được tiệt trùng kỹ, giữ vệ sinh tuyệt đối.

Nếu không đủ khả năng mua sữa công thức, có thể cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Tuyệt đối không cho trẻ vừa bú sữa mẹ, vừa sử dụng sữa thay thế, vì sẽ làm rối loạn hệ thống tiêu hóa, tăng nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con. Cho trẻ ăn bổ sung khi trẻ tròn 6 tháng tuổi, đồng thời mẹ phải tuân thủ điều trị thuốc kháng vi rút (ARV) trong suốt thời gian cho con bú.

Về theo dõi điều trị cho trẻ, thực hiện xét nghiệm PCR vào tháng thứ 2, nếu kết quả âm tính, ngưng điều trị. Nếu kết quả dương tính, tiếp tục điều trị ARV cho con.

Với trẻ sinh ra từ mẹ mắc viêm gan B, trong sữa của mẹ có thể tồn tại vi-rút viêm gan B nhưng chỉ với một lượng rất nhỏ, nguy cơ lây bệnh rất thấp, chưa có bằng chứng về cho con bú làm tăng nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con. Vì vậy trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm vi-rút viêm gan B đều được chỉ định cho bú mẹ hoàn toàn và có thể an tâm cho bú sớm như bình thường. Việc này không phụ thuộc vào việc mẹ không điều trị hoặc đang điều trị thuốc kháng vi-rút viêm gan B bằng tenofovir.

Trong thời gian cho con bú, nếu mẹ bị viêm gan B mắc các bệnh làm tổn thương vú thì không nên cho con bú trực tiếp, mà vắt sữa ra và xử lý sữa (đun sôi hoặc chưng cách thủy) trước khi cho trẻ bú. Tuy nhiên, nếu trẻ đã được tiêm vắc-xin viêm gan B và HBIG trong vòng 24 giờ đầu sau sinh thì việc cho trẻ bú trong trường hợp trên không đáng ngại.

Với các trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm giang mai, cần tìm hiểu và loại trừ khả năng đồng phơi nhiễm HIV của trẻ. Theo dõi đánh giá tình trạng nhiễm giang mai bẩm sinh. Nếu con sinh ra không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng của giang mai hoặc mẹ được điều trị sớm (≥4 tuần trước khi sinh), con có thể bú mẹ.

Bài, ảnh: H.HOA