Theo kế hoạch mới về cung cấp viện trợ nhân đạo cho Gaza, một tổ chức từ thiện tư nhân và các công ty an ninh Mỹ sẽ thay thế Liên Hiệp Quốc (LHQ) phân phát hàng hóa “trực tiếp” cho những người cần. LHQ gọi đây là âm mưu “vũ khí hóa viện trợ” và có nguy cơ gây ra tình trạng di dời hàng loạt người dân Palestine. Thông tin này xuất hiện giữa lúc Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) và Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cảnh báo về nguy cơ nạn đói ở Gaza.

Người dân Gaza chen chúc nhận lương thực tại một bếp ăn từ thiện. Ảnh: Reuters

Theo kế hoạch, Quỹ Nhân đạo Gaza (GHF) sẽ thuê các nhà thầu tư nhân ở Mỹ để bảo vệ các “trung tâm” viện trợ mà quỹ dự định lập tại một số khu vực của Gaza. Quân đội Israel không được bố trí tại các trung tâm này nhưng vẫn sẽ hiện diện “ở xa”.

Người dân Gaza sẽ buộc phải di chuyển về phía Nam dải đất để nhận viện trợ tại một khu vực mới do quân đội Israel phong tỏa. “Những người Gaza mà chúng tôi di dời sẽ không trở về. Chúng tôi sẽ kiểm soát nơi này”, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu hôm 11-5.

GHF là tổ chức được thành lập vào tháng 2 và do “những người dày dạn kinh nghiệm về khủng hoảng” điều hành.

Ðề xuất gây tranh cãi

Tuy nhiên, các quan chức cấp cao tại LHQ và nhiều nhóm viện trợ nhân đạo lo ngại rằng một tổ chức từ thiện tư nhân có kinh nghiệm trong các hoạt động khủng hoảng chứ không phải các sứ mệnh nhân đạo sẽ không thể đảm trách được nhiệm vụ rất lớn là cung cấp hàng viện trợ thiết yếu cho người dân Gaza sắp chết đói. Hơn nữa, vẫn chưa rõ GHF có chia sẻ cam kết về tính công bằng của LHQ hay không.

Phó phát ngôn viên LHQ Farhan Haq cho biết đề xuất của GHF sẽ tiếp tục giám sát hoạt động vận chuyển lương thực vào Gaza “đến từng calo và hạt bột cuối cùng”, trong bối cảnh lệnh phong tỏa của Israel đối với toàn bộ dải đất bước sang tháng thứ ba. Israel đã áp đặt lệnh phong tỏa để phục vụ chiến dịch quân sự mới nhằm triệt tiêu phong trào Hồi giáo Hamas.

“Kế hoạch của GHF dường như được thiết kế để củng cố quyền kiểm soát đối với các mặt hàng duy trì sự sống, như một chiến thuật gây sức ép và sẽ thổi bùng tình trạng di dời”, phát ngôn viên UNICEF James Elder bình luận.

Ðáng nói, việc kế hoạch nhấn mạnh rằng “chỉ” cung cấp viện trợ cho những người có nhu cầu và cam kết “kiểm toán nghiêm ngặt” các sứ mệnh viện trợ làm dấy lên lo ngại về tình trạng hạn chế những đối tượng được nhận hàng. Trong khi GHF khẳng định sẽ duy trì “sự tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc nhân đạo”, đề xuất của họ lại không đề cập đến việc tuân thủ luật nhân đạo quốc tế, mà cả LHQ và Israel đều phải tuân theo.

Văn phòng Ðiều phối các vấn đề nhân đạo thuộc LHQ (OCHA) đánh giá đề xuất này “không khả thi” vì nhiều lý do, bao gồm việc khẩu phần ăn chỉ được phân phối 1 hoặc 2 lần/tháng tại các địa điểm được chỉ định.

GHF tuyên bố 4 địa điểm phân phối sẽ hướng tới mục tiêu cung cấp nhu yếu phẩm cho tổng cộng 1,2 triệu người Palestine, tương đương 60% dân số Gaza, với kế hoạch mở rộng quy mô viện trợ cho toàn bộ dân số. Ðề xuất của GHF dự kiến ​​cho phép 60 xe tải cứu trợ vào Gaza mỗi ngày, chỉ bằng 1/10 số lượng hàng hóa được vận chuyển trong thời gian ngừng bắn.

Một chi tiết gây tranh cãi khác của kế hoạch là GHF sẽ do ít nhất một cựu quan chức an ninh cấp cao của LHQ lãnh đạo. Việc một thực thể tư nhân riêng biệt dẫn dắt nhiệm vụ viện trợ cũng có thể kéo thêm nhiều hỗn loạn và chủ nghĩa cơ hội vào vùng đất bị chiến tranh tàn phá này.

Khó cản bước GHF

GHF đã thông báo với LHQ rằng hãy hợp tác với họ hoặc rời đi. Phía LHQ dường như bất lực trong việc ngăn chặn bước tiến của GHF. Một quan chức cấp cao của LHQ thừa nhận rằng tổ chức này không phải là quân đội và không thể ngăn cản GHF thực hiện kế hoạch.

Ðặc phái viên Mỹ tại Trung Ðông, Steve Witkoff thậm chí đã cảnh báo Hội đồng Bảo an LHQ rằng Washington sẽ cắt giảm tài trợ cho các cơ quan LHQ không chấp nhận đề xuất của GHF.

Một nguồn tin trong Chính phủ Mỹ tiết lộ cơ chế nhân đạo này thực chất là ý tưởng của Chính phủ Israel. Israel lập luận rằng kế hoạch của GHF sẽ ngăn chặn các chiến binh Hamas đánh cắp thực phẩm và các hàng hóa thiết yếu khác, mặc dù Tel Aviv chưa đưa ra bằng chứng củng cố cáo buộc này. Israel dự định sử dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt để sàng lọc những người nhận viện trợ tại Gaza.