Chỉ vài giờ sau khi Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ công bố bản tài liệu về Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), giới truyền thông và các bên liên quan qua quá trình phân tích khẳng định kỹ thuật thẩm vấn nghi can khủng bố của CIA sau sự kiện ngày 11-9 chẳng những cho thấy cách quản lý "sai lầm" không mang lại hiệu quả mà tính chất còn "dã man hơn" những gì cơ quan này thừa nhận.

Nhật báo phố Wall (WSJ) cho biết, bản tài liệu dài khoảng 500 trang chứa đựng hầu hết tình tiết chưa từng được công bố, điển hình như số lượng tù nhân thực tế. Theo điều tra của Thượng viện Mỹ trong gần 5 năm qua, khoảng 119 người phải trải qua các chương trình giam giữ của CIA. Trong số này, ít nhất 26 người bị bắt oan và một số người khác vẫn bị cầm tù thêm vài tháng mặc dù không có bằng chứng cho thấy dấu hiệu phạm tội.

Theo phóng viên tờ Daily Beast, đoạn văn gây "sốc" nhất trong báo cáo là cách thức điều tra phơi bày tính chất "dã man" vốn không được báo cáo lên cấp cao hơn, chẳng hạn quá trình thẩm vấn kéo dài tới vài ngày trong khi nghi phạm bị chấn thương nhưng không được điều trị y tế, có người còn bị bắt trói và đi liên tục 180 giờ không ngủ, bất tỉnh khi bị trấn nước hay bị xích vào tường trong hơn hai tuần liên tiếp. Có trường hợp nghi ngờ tù nhân bị bỏ lạnh cho đến chết.

Đặc biệt, những người bị giam giữ tại nhà tù lớn nhất của CIA ở Afghanistan Salt Pit đã phải chịu những "hành động lỗ mãng" của nhân viên CIA như kéo nghi phạm ra khỏi phòng giam, lột quần áo, trói bằng băng dính và kéo đi xung quanh hành lang trong khi nghi phạm bị bịt mắt và đánh đập. CIA còn bị tố áp dụng các biện pháp "xử tử giả" bên cạnh những hình thức khác bao gồm nhốt trong hộp kín, giam trong bóng tối, tạo tiếng ồn khủng khiếp đến đinh tai nhức óc, nhúng nghi can vào nước lạnh, trấn nước, lăng nhục hay tấn công tình dục. Họ cũng dùng nhiều biện pháp để xúc phạm hoặc đe dọa nghi phạm và gia đình họ trong quá trình thẩm vấn.

Phát biểu với tờ Guardian, Giám đốc chương trình an ninh và nhân quyền của Tổ chức Ân xá Quốc tế (AI) tại Mỹ Naureen Shah cho biết một trong số những tiết lộ gây sốc nhất trong báo cáo là Washington đã chi hơn 180 triệu USD cho 2 hợp đồng với các nhà tâm lý để giúp thiết lập các chương trình trên. Trong một tuyên bố, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ Dianne Feinstein nhận xét chương trình thẩm vấn của CIA đã "để lại một vết nhơ đối với các giá trị và lịch sử của nước Mỹ".

Sau khi báo cáo được công bố, Tổng thống Mỹ Bacrack Obama cho biết những chi tiết trong tài liệu là điều "đáng lo ngại" đồng thời cam kết Mỹ không bao giờ cổ xúy những chiến thuật trên, bởi nó làm tổn hại vị thế của Washington trên trường quốc tế và tác động đến lợi ích giữa Mỹ với các đối tác cùng những quốc gia đồng minh. Theo WSJ, việc công bố tài liệu tra tấn còn châm ngòi cho cuộc chiến mới giữa Thượng viện hiện vẫn do đảng Dân chủ kiểm soát và CIA khi cuộc điều tra được sự hậu thuẫn của các thượng nghị sĩ đảng Dân chủ, trong khi các thành viên đảng Cộng hòa – vốn sẽ giành quyền kiểm soát Thượng viện vào năm tới, cho rằng "chương trình giam giữ của CIA đã cứu mạng sống của nhiều người và góp phần quan trọng trong việc làm suy yếu tổ chức al-Qaeda".

Và cũng không ngoài dự đoán, báo cáo đồng thời dấy lên làn sóng chỉ trích và kêu gọi điều tra hình sự từ các tổ chức quốc tế. Trong một tuyên bố, Giám đốc điều hành AI Steven W. Hawkins khẳng định tra tấn là một hình thức phạm tội và những người chịu trách nhiệm phải bị đưa ra trước pháp luật. Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc (LHQ) về nhân quyền và chống khủng bố Ben Emmerson thì cho rằng, đã đến lúc cần phải có luật quốc tế về việc "chịu trách nhiệm hình sự" và "cấm cấp giấy miễn trừ cho các cán bộ, những người tham gia vào các hành vi tra tấn". Phó giám đốc Tổ chức giám sát Nhân quyền Andrea Prasow cũng lên tiếng kêu gọi chính phủ các quốc gia đã ký vào Hiệp ước chống tra tấn của LHQ truy tố các quan chức nếu họ nhập cảnh vào những nước này.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)