Tuyên bố của Anh về khả năng công nhận nhà nước Palestine đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong lập trường lâu nay của London khi đứng trước triển vọng ngày càng mờ nhạt của giải pháp 2 nhà nước. Diễn biến này đồng thời đặt ra câu hỏi về vai trò của quốc gia Tây Âu vốn là yếu tố then chốt ngay từ giai đoạn đầu của cuộc xung đột Israel - Palestine.

Tổng thống Trump (phải) được cho đã ngầm “bật đèn xanh” đối với thông báo của Thủ tướng Starmer về quyết định công nhận nhà nước Palestine. Ảnh: AP

Sau cuộc họp khẩn cấp ngày 29-7, Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết nội các đã thống nhất lộ trình giải quyết tình hình thảm khốc trên thực địa ở Gaza.

Trước mắt, Anh sẽ xem xét mức độ Israel và Hamas đáp ứng một loạt điều kiện được nêu trong kế hoạch hòa bình 8 điểm do nước này dẫn đầu và được các đồng minh ủng hộ. Những yêu cầu bao gồm việc Tel Aviv phải có những hành động cụ thể để chấm dứt tình hình thảm khốc ở Gaza, đạt được lệnh ngừng bắn, cam kết không sáp nhập Bờ Tây vì một nền hòa bình bền vững lâu dài dựa trên giải pháp 2 nhà nước. Đối với Hamas, phong trào Hồi giáo vũ trang người Palestine phải thả tất cả con tin ngay lập tức, ký lệnh ngừng bắn, cam kết tiến hành giải trừ vũ khí và chấp nhận không đóng vai trò gì trong chính quyền Gaza.

Từ đây tới tháng 9, Chính phủ Anh sẽ đánh giá mức độ thực hiện giữa các bên, nhất là ảnh hưởng đối với triển vọng khôi phục giải pháp 2 nhà nước vốn bị Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu bác bỏ. Nếu xét thấy các yêu cầu không được đáp ứng, London sẽ chính thức công nhận nhà nước Palestine trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.

Phát biểu với các phóng viên, Thủ tướng Starmer khẳng định cách duy nhất để chấm dứt cuộc khủng hoảng nhân đạo đang ngày càng trầm trọng ở Gaza là thông qua một giải pháp lâu dài. Làm rõ quyết định chính thức công nhận Palestine là vấn đề “khi nào” chứ không phải “có hay không”, ông Starmer nói thêm rằng mục tiêu của London vẫn là một Israel an toàn và vững chắc bên cạnh một nhà nước Palestine vững mạnh và có chủ quyền. Nhưng do mục tiêu này đang chịu áp lực chưa từng có, ông Starmer cho biết đã đến lúc Anh cần hành động như một đóng góp cho tiến trình hòa bình đúng đắn.

Đây không phải lần đầu Anh lên tiếng về việc công nhận Palestine. Năm 2014, các hạ nghị sĩ nước này đã bỏ phiếu thông qua kiến nghị công nhận nhà nước Palestine bên cạnh nhà nước Israel với số phiếu áp đảo 274-12.

Trong hơn nửa thế kỷ, chính phủ các nước phương Tây bao gồm cả Anh đã thừa nhận sự cần thiết để thành lập một nhà nước Palestine trên vùng lãnh thổ gồm Gaza, Bờ Tây và Đông Jerusalem. Về cơ bản, đây chỉ là khái niệm vì nếu tiến trình hòa bình không thành công thì cũng không nhà nước nào được công nhận. Tuy nhiên, kế hoạch mới của Anh trong đó chính phủ lần đầu tiên đặt ra các điều kiện và mốc thời gian cụ thể công nhận nhà nước Palestine cho thấy tính thuyết phục đối với cam kết giải pháp 2 nhà nước trong suốt cuộc chiến ở Gaza.

Động thái này diễn ra giữa lúc Thủ tướng Starmer đang chịu áp lực nặng nề ở trong nước về việc phải hành động trước những hình ảnh nạn đói ở Gaza. Theo cuộc thăm dò của Survation, 49% người dân Anh ủng hộ công nhận Palestine và trong 5 người thì có 1 người muốn chính phủ chỉ trích mạnh mẽ hơn các hành động của Israel ở Gaza. Yếu tố chính khác nữa là thái độ của đồng minh Mỹ khi Tổng thống Donald Trump không bày tỏ quan điểm trước quyết định của Anh, đồng thời nói thêm rằng trọng tâm của Washington hiện nay là đưa viện trợ và thực phẩm vào Gaza.

Trong đánh giá chung, giới quan sát cho biết việc Anh công nhận nhà nước Palestine tuy hơi muộn nhưng động thái này sẽ góp phần nào vào việc thừa nhận vai trò và nghĩa vụ lịch sử của Anh trong khu vực. Nó cũng đem lại sự tin tưởng và thúc đẩy các quốc gia đồng minh khác đánh giá lại lập trường của mình, bao gồm cả Đức và Mỹ vốn tuyên bố chỉ công nhận nhà nước Palestine như một phần của giải pháp chính trị lâu dài cho cuộc xung đột ở Trung Đông.

MAI QUYÊN (Theo Independent, Guardian)