Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một chương trình lớn và thực hiện lâu dài. Đây là chương trình phát triển toàn diện về các mặt của địa phương, góp phần nâng cao đời sống, vật chất và tinh thần cho người dân nông thôn. Qua hơn 3 năm triển khai thực hiện, đã xuất hiện một số tiêu chí chưa phù hợp với đặc thù, tập quán của vùng miền, khu vực ảnh hưởng tiến độ chung của chương trình. Song với sự quan tâm sâu sát, kịp thời của Chính phủ, các Bộ, ngành hữu quan, nhiều tiêu chí không phù hợp đã được sửa đổi, bổ sung… Nhờ đó, chương trình xây dựng NTM dần đi vào thực chất…

Xây dựng NTM, Chính phủ đã ban hành Bộ tiêu chí quốc gia gồm 19 tiêu chí cụ thể, chia thành 5 nhóm: nhóm tiêu chí về quy hoạch, về hạ tầng kinh tế - xã hội, nhóm về kinh tế và tổ chức sản xuất, về văn hóa - xã hội - môi trường và về hệ thống chính trị. Đến nay, sau hơn 3 năm thực hiện chương trình xây dựng NTM, kết quả đạt được ở mỗi địa phương là khác nhau. Nhưng nhìn chung đã hình thành những mô hình sản xuất hiệu quả, tăng thu nhập cho người dân, cơ sở hạ tầng các xã được cải tạo, nâng cấp khá đồng bộ đã làm thay đổi rõ nét diện mạo nông thôn. Qua đó, cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, thúc đẩy hoạt động văn hóa và phát triển kinh tế-xã hội... Song, qua quá trình thực hiện các tiêu chí, thực tế cho thấy có những tiêu chí chưa phù hợp, khó thực hiện, thậm chí rất khó thực hiện. Bởi đối với từng tiêu chí, mỗi địa phương có cách thực hiện phù hợp tùy theo điều kiện, khả năng của mình. Ví dụ như tiêu chí về chợ nông thôn, không nhất thiết mỗi xã cần phải có 1 chợ để phục vụ người dân. Bởi có nhiều xã, chợ khu vực đã phục vụ tốt nhu cầu của người dân, không cần thiết phải xây thêm chợ mới. Hay trong tiêu chí về môi trường, không nhất thiết mỗi xã phải có một nghĩa trang. Theo ý kiến của một số địa phương, người dân còn giữ tập quán chôn cất gần nhà trong khu đất gia đình, xây nghĩa trang là lãng phí. Cơ sở vật chất văn hóa là một trong những tiêu khí khó thực hiện của các địa phương. Để thực hiện tiêu chí này, đòi hỏi các xã có diện tích đủ rộng xây dựng hội trường, khu sân bãi vui chơi thể thao. Thêm vào đó, nguồn lực xây dựng các nhà văn hóa xã, ấp khá lớn, huy động xã hội hóa rất khó khăn…

Lãnh đạo thành phố thường xuyên đến làm việc với các địa phương nắm bắt tình hình thực hiện xây dựng NTM, kịp thời tháo gỡ khó khăn. (Trong ảnh: Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Đào Anh Dũng (đứng) làm việc với UBND xã Trường Xuân, huyện Thới Lai).

Từ những khó khăn, vướng mắc của các địa phương, Chính phủ cũng có những chủ trương, hướng dẫn sửa đổi các tiêu chí, tháo gỡ cho các xã. Điều này thể hiện sự linh hoạt của các ngành hữu quan, kịp thời điều chỉnh để xây dựng theo đặc thù vùng miền, đảm bảo tính bền vững của các tiêu chí, hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân nông thôn theo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM. Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 342/QĐ-TTg ngày 20-2-2013 sửa đổi 5 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về NTM, gồm: chợ, thu nhập, giáo dục, cơ cấu lao động, y tế. Trong đó chợ nông thôn được sửa lại là không nhất thiết mỗi xã phải có 1 chợ để phục vụ người dân, chợ theo quy hoạch và đạt chuẩn theo quy định chứ không phải đạt chuẩn của Bộ Xây dựng như tiêu chí cũ. Gỡ nút thắt cho các địa phương trong thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, ngày 30-5-2014 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) ban hành Thông tư số 05/2014/TT-BVHTT&DL về sửa đổi, bổ sung điều 6 Thông tư số 12/2010/TT-BVHTT&DL quy định mẫu về tổ chức, hoạt động và tiêu chí của Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã và Thông tư số 06/2011/TT-BVHTT&DL quy định mẫu về tổ chức, hoạt động và tiêu chí của Nhà văn hóa-Khu thể thao thôn. Theo đó, diện tích đất quy hoạch, xây dựng Trung tâm Văn hóa - Thể thao xã, Nhà văn hóa - Khu thể thao ấp được tính gộp là tổng diện tích các công trình văn hóa, thể thao trên địa bàn xã và thôn. Địa điểm công trình văn hóa, thể thao không nhất thiết phải nằm trên cùng một vị trí. Nếu các địa phương gặp khó khăn trong việc bố trí diện tích đất và huy động các nguồn lực để xây dựng mới Trung tâm Văn hóa - Thể thao xã, Nhà văn hóa - Khu thể thao thôn thì tạm thời có thể sử dụng các cơ sở vật chất hiện có như: Hội trường, Trung tâm học tập cộng đồng, Nhà Rông, Nhà Dài, Nhà sinh hoạt cộng đồng, Nhà văn hóa… đã được xây dựng từ trước để tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao phục vụ cộng đồng. Nếu ở những thôn, làng, bản, ấp, có số dân ít, địa giới hành chính gần nhau, nếu được sự đồng thuận của nhân dân có thể tổ chức sinh hoạt văn hóa, thể thao tại một Nhà văn hóa liên thôn, ấp…

Xây dựng NTM là chương trình chưa có tiền lệ. Do đó, khi triển khai thực hiện, các địa phương vừa làm vừa rút kinh nghiệm để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc. Bên cạnh đó, Ban Chỉ đạo Chương trình xây dựng NTM Trung ương quan tâm, lắng nghe ý kiến phản ánh từ các địa phương, kịp thời tìm cách giải quyết. Mới đây, tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Chương trình xây dựng NTM, sau khi lắng nghe báo cáo về tình hình thực hiện NTM, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh giao các bộ, ngành (chịu trách nhiệm quản lý nhà nước đối với từng tiêu chí) chủ động nghiên cứu, rà soát, khẩn trương có văn bản hướng dẫn, đề xuất điều chỉnh một số chỉ tiêu, tiêu chí cho phù hợp điều kiện thực tế tại các vùng, địa phương và các đề xuất kiến nghị thực hiện các tiêu chí NTM trong thời gian tới. Phó Thủ tướng giao Thường trực Ban Chỉ đạo đôn đốc các bộ, ngành tập trung hoàn chỉnh các văn bản hướng dẫn các địa phương nhất là vùng khó khăn, vùng đặc thù; giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính và Ủy ban Dân tộc khẩn trương thực hiện việc nghiên cứu đề xuất một số chính sách, cơ chế cách làm đối với các vùng đặc thù (Tây Bắc, ĐBSCL, Tây Nguyên, Nam Trung Bộ, vùng Bãi ngang) để đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng xây dựng NTM.

Mỗi vùng miền có đặc thù khác nhau, việc quy định tiêu chí chung là rất khó thực hiện. Bởi khó phù hợp với phong tục, tập quán của người dân. Tuy nhiên, với sự quan tâm sâu sát của Chính phủ các tiêu chí NTM dần được điều chỉnh, sửa đổi sát thực với từng vùng miền, khu vực để thực sự xây dựng NTM là ý Đảng nhưng phải hợp lòng dân. Từ đó, đưa chương trình dần đi vào đời sống người dân và đúng ý nghĩa, mục tiêu mà Chính phủ đề ra …

Bài, ảnh: L. MẪN