Hôm 18-5, Trung Quốc rốt cuộc cũng tán thành mở cuộc điều tra độc lập về COVID-19 nhưng với điều kiện phải do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dẫn đầu và chỉ thực hiện sau khi đại dịch được ngăn chặn.

Người dân Trung Quốc theo dõi bài phát biểu trực tuyến của Chủ tịch Tập Cận Bình tại hội nghị WHA.

Kể từ khi bùng phát đầu tiên tại thành phố Vũ Hán (Trung Quốc) vào cuối năm ngoái, thế giới đến nay đã ghi nhận hơn 4,9 triệu ca nhiễm COVID-19 và hơn 320 ngàn trường hợp tử vong. Phương Tây đã nhiều lần đề xuất điều tra về phản ứng và cách xử lý của Trung Quốc trong đại dịch khi cộng đồng tình báo nghi ngờ nước này gian dối về số liệu COVID-19. Mối quan hệ được cho là quá thân mật giữa cường quốc châu Á và WHO cũng trở thành đề tài “khẩu chiến” mới giữa Mỹ và Trung Quốc.

Bất chấp áp lực từ nhiều phía, Trung Quốc trước thời điểm diễn ra hội nghị trực tuyến của Đại Hội đồng Y tế Thế giới (WHA) vẫn kiên quyết bác bỏ yêu cầu điều tra về COVID-19. Bắc Kinh còn bị nghi dùng kinh tế trả đũa Úc khi Canberra liên tục kêu gọi quốc tế làm sáng tỏ nguồn gốc đại dịch. Phát biểu tại hội nghị hôm 18-5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tái khẳng định Bắc Kinh đã “cởi mở, minh bạch và hành động có trách nhiệm” kể từ khi dịch bệnh bùng phát. Nhưng thay vì tiếp tục phớt lờ, lãnh đạo Trung Quốc cho biết nước này sẽ phối hợp với WHO điều tra nguồn gốc của COVID-19. Ông Tập cũng cam kết gói hỗ trợ 2 tỉ USD trong hai năm tới để giúp các nước đang phát triển bị ảnh hưởng nặng nề do COVID-19 khôi phục kinh tế và xã hội.

Động thái của Trung Quốc được đưa ra sau khi có 122 quốc gia ủng hộ dự thảo nghị quyết kêu gọi xác định nguồn gốc của COVID-19 và đánh giá “công bằng, độc lập và toàn diện” về cách WHO xử lý đại dịch. Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng xác nhận sớm mở cuộc đánh giá độc lập về quy trình ứng phó COVID-19, đồng thời cho biết đã nhận được sự ủng hộ và cam kết đóng góp tài chính rất lớn từ Trung Quốc.

►Mỹ dọa rút khỏi WHO

Cũng hôm 18-5, Tổng thống Donald Trump cảnh báo sẽ cắt tài trợ vĩnh viễn thậm chí rút Mỹ khỏi WHO nếu tổ chức này không cải cách trong 30 ngày. Cáo buộc cơ quan Liên Hiệp Quốc không minh bạch về đại dịch COVID-19 nhằm “bao che” Trung Quốc, Tổng thống Trump hồi tháng 4 đã chỉ đạo chính quyền tạm ngừng cấp kinh phí và tiến hành đánh giá làm rõ vai trò của WHO. Trong bức thư gởi Tiến sĩ Tedros, chủ nhân Nhà Trắng lần nữa chỉ trích cơ quan này “liên tục phạm sai lầm” trong cách đối phó đại dịch đã khiến thế giới phải “trả giá đắt”. Ông cũng đặc biệt lên án WHO “chơi trò chính trị” khi ca ngợi quy định hạn chế đi lại nghiêm ngặt của Bắc Kinh nhưng lại chỉ trích lúc Washington ban hành lệnh cấm nhập cảnh. Trước nay, Mỹ là nhà tài trợ lớn nhất cho WHO, đóng góp hơn 400 triệu USD hồi năm ngoái so với 86 triệu USD của Trung Quốc.

Trong bức thư, Tổng thống Trump nhấn mạnh sẽ không để người đóng thuế Mỹ tiếp tục tài trợ một tổ chức mà rõ ràng không phục vụ lợi ích của nước Mỹ. Ông cũng chỉ ra “điều duy nhất” WHO nên làm hiện nay là chứng minh họ không ngả theo Bắc Kinh. Theo chủ nhân Nhà Trắng, các bên không có thời gian để lãng phí và Washington đã bắt đầu thảo luận với Tiến sĩ Tedros về vấn đề cải cách. “Nếu WHO không đẩy mạnh tiến trình này trong 30 ngày tới, tôi sẽ ngừng vĩnh viễn nguồn tài trợ và cân nhắc tư cách thành viên của Mỹ” – ông Trump cảnh báo.

Trước đó, Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ Alex Azar tại cuộc họp WHA cũng khẳng định WHO phải thay đổi và minh bạch hơn. Không đề cập Trung Quốc, nhưng quan chức Mỹ cho rằng WHO đã thất bại trong chính nhiệm vụ cơ bản khi rõ ràng có ít nhất một quốc gia thành viên đi ngược lại nghĩa vụ minh bạch khiến thế giới chịu hậu quả. Đồng quan điểm, Bộ trưởng Y tế Đức Jens Spahn nói rằng WHO cần độc lập hơn trước sự can thiệp từ bên ngoài và tăng cường hơn nữa công tác lãnh đạo, phối hợp giữa các nước thành viên.

MAI QUYÊN (Theo Reuters, CNN)