Bài, ảnh: KHÁNH NAM

Lợi dụng thương mại điện tử (TMÐT) nhiều đối tượng kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, thậm chí cả hàng cấm. Nhiều đối tượng kinh doanh còn trả phí cho Facebook, Google... để quảng cáo hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Các cơ quan quản lý đã có nhiều nỗ lực để ngăn chặn các hành vi vi phạm trên nền tảng TMÐT, nhưng công tác quản lý vẫn gặp nhiều khó khăn, rất cần sự hợp tác từ người tiêu dùng...

Đội QLTT số 3, thuộc Cục QLTT TP Cần Thơ kiểm tra một cơ sở kinh doanh mỹ phẩm trên nền tảng TMĐT.

Khó quản lý

Theo Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT), các thủ đoạn thường thấy của các đối tượng vi phạm là lập nhiều tài khoản trên mạng xã hội (Facebook, Zalo, TikTok), bán hàng theo hình thức livestream (trực tiếp) hoặc đăng bán. Các điểm bán hàng này thường không giới thiệu địa chỉ cơ sở kinh doanh, khách mua chốt đơn trực tiếp hoặc thông qua inbox (nhắn tin riêng). Ðể tăng niềm tin, họ còn thuê những người nổi tiếng tham gia quảng cáo cho các sản phẩm (phần lớn là mỹ phẩm, thực phẩm chức năng).

Cục TMÐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đánh giá, bên cạnh những mặt tích cực, internet và TMÐT đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải quyết, đặc biệt về tình trạng vi phạm pháp luật trên website, ứng dụng TMÐT, như kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng cấm… không thực hiện thủ tục thông báo, đăng ký website TMÐT, hoặc giả mạo logo đã đăng ký/thông báo với Bộ Công Thương… Ðể dễ dàng kinh doanh, người bán hàng trên sàn TMÐT tìm mọi cách để lách qua các bộ lọc kỹ thuật của sàn, cố tình thay đổi tên sản phẩm khi đăng bán để tránh bị kiểm soát. Chẳng hạn khi nhái các thương hiệu nổi tiếng như Dior, Chanel, Gucci thì viết thành D.I.O.R, Cha nel, DIO, gu.ci… Khi cơ quan chức năng phát hiện vi phạm thì các đối tượng lại tiếp tục đổi tên thành tên khác. Do đó việc kiểm soát người bán hàng hóa vi phạm đang gặp nhiều khó khăn.

Theo các cơ quan chức năng, thách thức hiện nay trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái trên các nền tảng TMÐT, bên cạnh các là thủ đoạn của các đối tượng vi phạm ngày càng phức tạp và tinh vi, một trong những nguyên nhân nữa là nhận thức của người tiêu dùng đôi khi còn hạn chế do chưa đủ thông tin để nhận biết được đâu là hàng giả, hàng thật. Cùng đó, nhiều người tiêu dùng dù biết sản phẩm đó là hàng giả, hàng nhái, nhưng vẫn chấp nhận dùng vì giá rẻ (phần lớn nhóm hàng mỹ phẩm, thời trang quần áo, giày dép, túi xách).

Một trong những khó khăn cho cơ quan chức năng trong kiểm soát hàng hóa kinh doanh trên nền tảng TMÐT là hàng hóa vận chuyển qua bưu chính. Theo quy định hiện nay, cơ quan bưu chính và các doanh nghiệp làm dịch vụ chuyển phát thay mặt cho khách hàng kê khai hàng hóa và làm các thủ tục hải quan. Vì vậy, khi phát hiện bưu phẩm có vi phạm, truy tìm người chịu trách nhiệm rất khó vì người gửi thường dùng địa chỉ giả; còn người nhận khi biết đó là hàng cấm hoặc phải đóng thuế cao thì từ chối nhận. Ðối với hàng hóa vận chuyển trong nước bằng đường hàng không, chỉ bị kiểm tra ở đầu nhập hàng và đầu cuối trả hàng, không bị kiểm tra trong quá trình vận chuyển như đường bộ…

Ông Phạm Thanh Chiến, Phó Cục trưởng Cục QLTT TP Cần Thơ, cho biết, để quản lý kinh doanh trên nền tảng TMÐT, Cục QLTT TP Cần Thơ đã thành lập Tổ công tác về TMÐT. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là rất khó để truy được các điểm kinh doanh vì các trang bán thường không thông tin cụ thể địa chỉ bán hàng; hoặc khi cơ quan chức năng phát hiện ra thì trang đã xóa và lập trang mới… Bên cạnh đó, lực lượng QLTT ít được tập huấn chuyên sâu nghiệp vụ về kiểm tra, kiểm soát trong lĩnh vực TMÐT nên gặp nhiều hạn chế trong quá trình kiểm tra, giám sát.

Liên kết để quản lý

Theo thống kê của Tổ công tác về TMÐT, Cục QLTT TP Cần Thơ, 4 tháng đầu năm 2022, đã kiểm tra, xử lý 5 vụ vi phạm trong kinh doanh TMÐT, phạt tiền 72 triệu đồng với các hành vi: Không thông báo website TMÐT bán hàng với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định trước khi bán hàng đến người tiêu dùng; không công bố website TMÐT bán hàng về thông tin giá cả; cung cấp thông tin kinh doanh hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường internet.

Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã chỉ đạo các lực lượng chức năng tăng cường phối hợp thực hiện tốt công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, chú trọng đối với phương thức thông qua dịch vụ bưu chính để vận chuyển hàng hóa nhập lậu. Bên cạnh đó, Cục TMÐT và Kinh tế số phối hợp với Tổng cục QLTT xây dựng "Ðề án về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng TMÐT trong giai đoạn 2021-2025" với nhiều nội dung và giải pháp đồng bộ, có sự vào cuộc của các đơn vị liên quan.

Theo Cục TMÐT và kinh tế số, hiện nay, khung pháp lý cho TMÐT cơ bản đã tương đối đầy đủ, hỗ trợ tốt cho công tác quản lý cũng như đấu tranh chống hàng giả trong TMÐT và góp phần minh bạch thị trường TMÐT. Ðiều này giúp công tác chống hàng giả có căn cứ và hiệu quả, minh bạch. Tuy nhiên, để ngăn chặn các hành vi vi phạm rất cần có sự chung tay của người tiêu dùng, đó là chỉ nên sử dụng hàng chính hãng, tố giác các hành vi vi phạm trong kinh doanh TMÐT. 

Hiện nay, Nghị định số 85/2021/NÐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NÐ-CP về TMÐT đã bổ sung một số các quy định mới về thông tin hàng hóa phải công khai trên website TMÐT; tăng cường trách nhiệm của chủ sở hữu các sàn giao dịch TMÐT trong quản lý hoạt động TMÐT trên sàn; quản lý người bán nước ngoài trên sàn giao dịch TMÐT tại Việt Nam...