Trợ giúp pháp lý (TGPL) là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người được TGPL theo quy định của pháp luật. Qua đó góp phần bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và giúp các đối tượng yếu thế có điều kiện tiếp cận pháp luật. Tuy nhiên, đối tượng thuộc diện được TGPL cần lưu ý các hình thức và thời hạn thực hiện TGPL thông qua hình thức tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng và đại diện ngoài tố tụng.

Trợ giúp viên pháp lý Chi nhánh TGPL số 5, Trung tâm TGPL Nhà nước TP Cần Thơ trao đổi hồ sơ vụ việc.

Hình thức tham gia tố tụng

Trợ giúp viên pháp lý, luật sư thực hiện TGPL tham gia tố tụng với tư cách là người bào chữa hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được TGPL theo quy định của Luật TGPL và pháp luật về tố tụng. Khi người được TGPL yêu cầu cử người thực hiện TGPL tham gia tố tụng, trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ việc, tổ chức thực hiện TGPL có trách nhiệm cử người thực hiện TGPL. Trường hợp người được TGPL là người bị bắt, người bị tạm giữ yêu cầu cử người thực hiện TGPL, trong thời hạn 12 giờ kể từ thời điểm thụ lý, tổ chức thực hiện TGPL có trách nhiệm cử người thực hiện TGPL.

Trong thời hạn 12 giờ kể từ thời điểm nhận được yêu cầu TGPL của người bị bắt, người bị tạm giữ hoặc trong thời hạn 24 giờ kể từ thời điểm nhận được yêu cầu TGPL của bị can, bị cáo, người bị hại là người được TGPL theo quy định của pháp luật về tố tụng, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng có trách nhiệm thông báo cho trung tâm TGPL nhà nước tại địa phương. Ngay sau khi nhận được thông báo của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, trung tâm TGPL nhà nước có trách nhiệm thụ lý theo quy định và cử người thực hiện TGPL tham gia tố tụng.

Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng phải giải thích, thông báo, thông tin về TGPL cho người được TGPL theo quy định; thông báo trước về thời gian, địa điểm lấy lời khai, hỏi cung và thời gian, địa điểm tiến hành hoạt động điều tra khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự cho người thực hiện TGPL. Cơ quan tiến hành xét xử phải thông báo lịch xét xử bằng văn bản qua dịch vụ bưu chính dưới hình thức bảo đảm, chuyển trực tiếp hoặc bằng hình thức khác cho tổ chức thực hiện TGPL và người thực hiện TGPL đã đăng ký bào chữa, đăng ký người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự ít nhất 10 ngày trước ngày xét xử, đối với việc xét xử theo thủ tục rút gọn thì ít nhất 7 ngày trước ngày xét xử; ghi rõ trong bản án, quyết định họ và tên, chức danh của người thực hiện TGPL do tổ chức thực hiện TGPL cử và ghi rõ ý kiến hoặc quan điểm bào chữa hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ cho người được TGPL; xác nhận về thời gian hoặc công việc của người thực hiện TGPL khi làm việc với cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Tư vấn pháp luật

Người thực hiện TGPL tư vấn pháp luật cho người được TGPL bằng việc hướng dẫn, đưa ra ý kiến, giúp soạn thảo văn bản liên quan đến tranh chấp, khiếu nại, vướng mắc pháp luật; hướng dẫn giúp các bên hòa giải, thương lượng, thống nhất hướng giải quyết vụ việc. Khi thực hiện TGPL, người thực hiện TGPL cần bám sát yêu cầu TGPL, tuân thủ các nguyên tắc hoạt động TGPL và sử dụng các biện pháp hợp pháp để bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích của người được TGPL.

Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày thụ lý vụ việc hoặc nhận đủ các giấy tờ, tài liệu cần bổ sung, người thực hiện TGPL có trách nhiệm nghiên cứu và trả lời bằng văn bản cho người được TGPL. Ðối với vụ việc phức tạp hoặc cần có thời gian để xác minh, có thể kéo dài nhưng không quá 30 ngày, trừ trường hợp có thỏa thuận khác với người được TGPL. Trường hợp yêu cầu TGPL là vướng mắc pháp luật đơn giản thì người tiếp nhận hướng dẫn, giải đáp, cung cấp thông tin pháp luật ngay cho người được TGPL. Việc hướng dẫn, giải đáp, cung cấp thông tin pháp luật trong trường hợp yêu cầu TGPL là vướng mắc pháp luật đơn giản, người tiếp nhận yêu cầu TGPL thực hiện ngay cho người được TGPL, không lập thành hồ sơ và được thống kê thành việc TGPL trong sổ thực hiện việc TGPL.

Hình thức đại diện ngoài tố tụng

Trợ giúp viên pháp lý, luật sư thực hiện TGPL đại diện ngoài tố tụng cho người được TGPL trước cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ việc TGPL, tổ chức thực hiện TGPL có trách nhiệm cử người đại diện ngoài tố tụng cho người được TGPL. Việc cử người đại diện ngoài tố tụng phải được lập thành văn bản và gửi cho người được TGPL.

Bài, ảnh: HOÀNG YẾN